بیتکوین چیست و چه کسانی در ایران در حال استخراج آن هستند؟
بحث بیتکوین در ایران داغ است. محاسن و معایب بیتکوین چیست؟ آیا میتوان بیتکوین را از یک "تهدید" به یک "فرصت" بدل کرد؟ یک کارشناس معتقد است که ایران قابلیت جذب سرمایهگذار در این حوزه را دارد.
تا چند سال پیش هرگاه صحبت از "جوینده"، "استخراج" و "معدن" به میان میآمد، ذهن به سمت طلا میپرید و جویندگان این فلز باارزش.
این روزها اما برای استخراج طلا نباید حتما راه دور و درازی پشت سر گذاشت؛ برای استخراج "طلای دیجیتال" میتوان هر جایی بود، در مسجد، مدرسه، در سولههای بزرگ حومه شهر یا در گاوداری و واحدهای صنعتی تعطیل. موضوع داغ این روزها در روزنامهها و سایتهای خبری ایران هم تلاش برای استخراج طلای دیجیتال یا "بیتکوین" یا همان ارز دیجیتال است.
بیت کوین چیست؟
احسان نوروزی، روزنامهنگار تکنولوژی و پژوهشگر بلاکچین در برلین، در پاسخ به این پرسش میگوید: «بیت کوین در حقیقت بزرگترین بانک بیدفتر و دستک و غیرمتمرکز جهان است به این معنی که میتواند تراکنشهای مالی را بین دو طرف، در هر جایی از نهاد های بیت کوین دنیا انجام دهد، بدون اینکه نیازی باشد این دو نفر به هم اعتماد داشته باشند و بدون اینکه نیاز به هیچ واسطهای باشد. برای اولین بار است که تراکنشهای مالی بدون نیاز به هیچ نهاد سوم یا نهاد واسطهای انجام میشوند. بیت کوین میتواند به صورت بسیار موثر و بدون اختلال در شبکه این کار را تا زمانی که ماینرها تراکنشها را تأیید بکنند، انجام دهد.» نوروزی میافزاید: «آنهایی که بیت کوینها را استخراج میکنند [ماینرها]، خون در رگ های شبکه میدمند، یعنی هر چه ماینرها بیشتر باشند، شبکه امنتر و باثباتتر است و با اطمینان بیشتری کار میکند.»
بیتکوین را چگونه استخراج میکنند؟ به گفته این کارشناس، بیت کوین در حقیقت الگوریتمی است که اساسش رمز نگاری است. احسان نوروزی ادامه میدهد: «الگوریتم بیت کوین به ماینرها در برابر حل یک سری مسائل ریاضی جایزه میدهد. هر چه شمار بیت کوینهای منتشرشده بیشتر شود، این مسائل ریاضی سخت تر میشوند؛ با توجه به اینکه رقابت بین ماینرها هم بالاتر می رود و تعداد بیشتری به عنوان استخراج کننده به شبکه میپیوندند، الان به توان فنی خیلی بیشتری نیاز است تا برای استخراج بیت کوین در اختیار شبکه بلاکچین قرار داد. اما در سال ۲۰۰۹ اینطور نبود؛ شاید اگر با کامپیوتر شخصی کار میکردید، یک فولنوید بیت کوین را در پسزمینه اجرا میکردید، میتوانستید در مدت کوتاهی، بیتکوین ماین کنید. اما الان بیشتر طول میکشد، توان فنی و طبعا سرمایه گذاری بیشتری میخواهد.»
استخراج بیتکوین با برق ارزان یا مجانی
استخراج ارز دیجیتال این روزها در ایران به منبع درآمدزایی تبدیل شده که ظاهرا بخش خصوصی، دولتی و شبهدولتی را هم درگیر کرده است. روزنامه ایران در گزارشی در این باره (۱۳ تیر) مینویسد: «در حال حاضر قیمت هر بیت کوین حدود ۱۱ هزار دلار است. در ایران روزانه ۱۶ میلیون دلار بیت کوین توسط کاربران ایرانی خرید و فروش میشود و از این نظر ایران در رتبه ۲۹ جهانی قرار دارد.»
آنچه در روزهای گذشته اما سر و صدای زیادی در باره موضوع ارز دیجیتال بر پا کرده است، رشد استخراج ارز دیجیتال با بهرهگیری از انرژی برق ارزان در ایران است که صدای مسئولان به ویژه مسئولان وزارت نیرو را درآورده است.
آنها میگویند تولید هر کوین معادل مصرف متعارف سالیانه ۲۴ واحد مسکونی متصل به شبکه در تهران است. به گفته برخی از مسئولان در ایران، بسیاری از استخراجکنندگان ارز دیجیتال، به صورت غیرمجاز با استفاده از تعرفههای برق کشاورزی، صنعتی یا خدماتی به صورت غیر مجاز در حال استخراج ارز دیجیتال هستند. در گزارشی که در سایتهای داخلی منتشر شده، شیراز و زنجان در صدر جدول استفادهکنندگان غیرمجاز برق برای استخراج بیت کوین قرارگرفتهاند.
مساجد، مدارس، سولههای بزرگ حومه شهر یا گاوداریها و واحدهای صنعتی تعطیل؛ استخراجکنندگان بیت کوین در ایران با برق ارزان مشغول کارند!عکس: Fars
اخبار زیادی در مورد جمعآوری ماینرها (دستگاه تولید ارز دیجیتال) و قطع برق اماکنی که در آنها بیتکوین استخراج شده، منتشر شده است. سایتهای درون ایران مینویسند که برق این واحدها نهاد های بیت کوین قطع شده و برای آنها پرونده قضایی تشکیل شده است: دو واحد در یزد و ۳۰۰ تا ۵۰۰ واحد صنعتی و خصوصی در استان البرز. رئیس مجلس میگوید استخراج بیت کوین با استفاده از برق صنعتی خلاف قانون است.
قوانین ایران در مورد بیتکوین چه میگویند؟
اما آیا ستخراج ارز دیجیتال در ایران قانونی است یا غیرقانونی؟ وضعیت قانونی این ارزها در ایران کاملاً روشن نیست. سال گذشته بانک مرکزی اعلام کرد بهکارگیری بیتکوین و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور ممنوع است. پیش از آن اما وزارت ارتباطات از پیادهسازی آزمایشی نخستین ارز دیجیتالی کشور توسط پستبانک و عرضه به نظام بانکی برای تأیید خبر داده و وزارت صنعت از استخراج ارز مجازی به عنوان یک صنعت نام برده بود. انفعال در زمینه قانونگذاری حوزه ارز دیجیتال و مشخص نبودن ممنوعیت یا قانونی بودن این فعالیت در ایران، موجب شده کسانی که قصد فعالیت در این حوزه را دارند، به نوعی با سردرگمی روبهرو شوند.
نسترن محسنی، معاون بررسیهای فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در ایران، در اکانت اینستاگرام خود نوشته است: « در حالیکه استخراج ارز دیجیتال از سوی برخی بزرگان، یک صنعت شناسایی میشود، از سوی برخی نهادها ممنوع اعلام شده و همچنان متقاضیان ورود به این حوزه در بلاتکلیفی هستند. ظاهرا هر زمان که به مباحثی که نیازمند رگولاتوری مشارکتی است میرسیم، بر تاخیرها افزوده میشود.»
سیدابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی هم در گفتوگو با ایسنا میگوید مرکز ملی فضای مجازی در حال بررسی این موضوع و برگزاری جلسات مشترک با بانک مرکزی است. فیروزآبادی همزمان با تأکید بر اینکه "ورود به عرصه ارزهای دیجیتال مانند بیتکوین هنوز توسط مسئولان بانکی تأیید نشده" به مردم "توصیه" کرده است: «بههیچ وجه فعلاً وارد این فضا نشوند تا سیاست و مقررات خود را در این حوزه اعلام کنیم.»
بانک مرکزی هنوز موضع رسمی خود را در قبال نحوه برخورد با ارزهای دیجیتالی مشخص نکرده و گفته میشود پستبانک وظیفه راهاندازی این ارزهای بومی را برعهده گرفته و قرار است ضوابط استفاده از آنها تا پایان شهریورماه مشخص شود.
ارزش بیت کوین کم میشود؟
برخی کارشناسان با توجه به افزایش تنشهای سیاسی و اقتصادی و ضررهای ناشی از کاهش ارزش دلار، سرمایهگذاری روی ارزهای دیجیتال را یکی از نخستین راهکارهای سرمایه گذاران درمواجهه با این تنشها میدانند.
احسان نوروزی معتقد است: «به عنوان یک امکان سرمایهگذاری جدید، بیت کوین شاید یکی از بهترین فرصتهای سرمایهگذاری در قرن ۲۱ام بوده که ارزشش از چند سنت در سال ۲۰۰۹ شروع شد و در اوج خود در اوایل ۲۰۱۸ به نزدیک ۲۰ هزار دلار رسید.»
او از این اتفاق به عنوان "اتفاقی عجیب و غریب در تاریخ" یاد میکند و میگوید: «جالب بودن بیت کوین همین است که حباب است اما مثل هیچ حباب دیگری در تاریخ نیست. حبابها معمولا سیکلی دارند که میآیند، محبوب میشوند و در اوجی میترکند و برای همیشه پایین میآیند. اما بیت کوین این سیکل را در سالهای گذشته چندین بار تکرار کرده که ریزش میکند، کمکم ریکاور میکند، رویش میکند، دوباره به اوجی می رسد و این سیکل دوباره ادامه پیدا میکند.»
او در ادامه توضیحاتش و پیشبینی دوام موفقیت بیتکوین میگوید: « از سال ۲۰۰۹ که کار این شبکه شروع شده، هر ۱۰ دقیقه یکبار، تمام تراکنشی که در شبکه انجام میشود، در واحدهایی به نام بلاک ذخیره میشود و مجموعه نهاد های بیت کوین این بلاکها که پیشینه بلاکهای پیشین در آن ذخیره شده را، بلاکچین مینامند. از سال ۲۰۰۹ در هر ۱۰ دقیقه، الگوریتم بیت کوین به کسانی که در روند تعیین این تراکنشها مشارکت میکردند یا کمک میکردند که این بانک غیرمتمرکز در جهان ساخته شوند، ۵۰ بیت کوین جایزه میداده و فرایندی هم داریم به نام نیمهسازی که هر ۴ سال، تعداد بیت کوینهایی که به عنوان پاداش به ماینرها داده میشود را نصف میکند. الان این رقم به ۵ /۱۲ رسیده و چون این تعداد همواره کم میشود، پیشبینی میشود که در درازمدت، قیمت بیتکوین رو به افزایش باشد.»
آیا ایران میتواند از این "فرصت" استفاده کند؟
با بالاگرفتن تب استخراج ارز دیجیتال در کشور، کم نیستند مسئولانی در این کشور که معتقدند باید بیت کوین را قانونی و فعالیت در این عرصه را از یک "تهدید به فرصت" تبدیل کرد.
اسدالله قره خانی، عضو کمیسیون انرژی مجلس در مصاحبه با ایسنا میگوید بانک مرکزی باید به این سمت برود که به افرادی که قصد تولید این ارز مجازی را دارند، مجوز بدهد تا آنها تحت نظارت سازمانهای رسمی فعالیت خود را آغاز کنند. به گفته او، با این روش و با اختصاص تعرفه ویژه برای برق مصرفی این حوزه، میتوان از این راه برای کشور درآمدزایی کرد و "بیت کوین را با اتخاذ ساز و کار خاص، میتواند به یک فرصت تبدیل کرد." کارشناسانی هم هستند که میگویند ایران با توجه به اقلیم و فضاهای "مناسبی که برای ماینینگ" دارد، باید به سمت حتی جذب سرمایهگذاری خارجی برود.
از احسان نوروزی میپرسیم که آیا ایران میتواند این "تهدید" را به "فرصت" بدل کند؟ این کارشناس میگوید: «اگر اینقدر اوضاع را به بازار سیاه نمیکشاندند و فضا واقعا رقابتی بود، زمینه برای سرمایهگذاری خارجی فراهم میشد. اگر ایران هوشمندانهتر در این زمینه برخورد میکرد، به این معنی که نیروگاههای خورشیدی و دیگر انرژیهای تجدیدپذیر راه میانداخت، میتوانست به کشوری مهم در این عرصه تبدیل شود.»
با انفعال در زمینه قانونگذاری و ناروشن بودن تکلیف کسانی که خواهان فعالیت در این حوزهاند، حالا مراجع تقلید نظر دادهاند که "ورود در معامله پولهای مجازی اشکال شرعی دارد"، یا "خرید و فروش آن باطل است".عکس: Reuters/D. Ruvic
به نظر او، مسئله فقط استخراج بیتکوین نیست، این کارشناس معتقد است: «عرصه بلاکچین و تکنولوژیهای مرتبط با آن، عرصه نوپایی است و اتفاقات زیادی در سالهای آینده در این حوزه خواهد افتاد. به همین خاطر تربیت متخصصان و فراهم کردن امکان تعامل متخصصان با کسانی که در خارج از مرزهای ایران مشغول فعالیتند و فراهم کردن امکان ظهور و بروز یک اکوسیستم سالم اقتصادی پیرامون این ماجرا میتواند فرصت بزرگی برای ایران باشد همان طور که گسترش فضای استارتآپها میتوانست فرصت بسیار بزرگی برای ایران باشد، ولی ما از این فرصت خیلی استفاده نکردیم. ما ایران را در منطقه داریم، با این همه منابع و استعداد در زمینههای مختلف اما کشور پیشرو در منطقه خاورمیانه در زمینه استارتآپها و همین طور امنیت دیجیتال، اسراییل است نه ایران.»
چه کسی تجهیزات و سختافزارهای مورد نیاز را وارد میکند؟
سایت "آناج" در ایران از ضبط ۱۰۰ دستگاه ماینر در مجموعه "بنیان دیزل" تبریز خبر داده و نوشته در تصاویر منتشر شده از کارتنهای ماینر یک نام جلب توجه میکند: پوریا زنوزی مطلق، فرزند یکی از بزرگترین سرمایهگذاران ایران و سهامدار چنیدن شرکت خدماتی و تولیدی و بانکی. یک مقام آگاه به این وب سایت گفته که دستگاههای تولید ارز دیجیتال برای فرزند زنوزی ارسال شده است.
واردات دستگاه استخراج بیت کوین و تجهیزات لازم دیگر از جمله خنککنندهها برای این منظور، در ایران ممنوع است و گفته میشود تمام ماینرهای موجود در بازار قاچاق هستند. با توجه به این مسئله این پرسش پیش میآید که فعالیت در این حوزه با توجه به ناروشنیهای قانونی، در دست چه کسانی یا سازمانهایی است؟
احسان نوروزی میگوید: «ایران ورود تجهیزات ماینینگ برای آدمهای عادی را ممنوع کرده. برای همین تقریبا تمام دستگاههای ماینینگ به صورت قاچاق وارد کشور میشوند . نکته مهم دیگر این است که نهادهایی که دسترسی به برق مجانی یا ارزان صنعتی دارند، از جمله سپاه و شرکتهای وابسته به آنها یا بسیاری نهادهای سودجوی دیگر، انحصار این حوزه را به دست گرفته و آنطور که شواهد نشان میدهد مصمم هستند این انحصار را حفظ کنند. برای همین بیشتر این دستگاهها از مجاری غیررسمی و اسکلههای غیررسمی وارد میشود که به آنها برادران قاچاقچی میگویند.»
بیت کوین با محیط زیست چه میکند؟
برای استخراج بیت کوین نه تنها به مصرف بالای انرژی نیاز است که به خنککنندههای عظیم یا فعالیت در محیطی با دمای پایین نیاز است چرا که در پروسه استخراج بیت کوین گرمای زیادی تولید میشود. ایسنا مینویسد استخراج ارز دیجیتال ۵۰۰ مگاوات در ساعت برق مصرف میکند که به اندازه یک نیروگاه برق است. با توجه به مصرف عظیم انرژی برای تولید بیتکوین این پرسش مطرح میشود که خروجی مصرف این انرژی در کنار بیت کوین برای محیط زیست چیست؟ آیا انرژی تولید شده مهارنشده و دستگاههایی که از رده خارج میشوند و پیوسته آپدیت شده و دستگاههای تازهای جای آنها را میگیرند، خطر بزرگی برای محیط زیست به شمار نمیروند؟
ایسنا مینویسد استخراج ارز دیجیتال ۵۰۰ مگاوات در ساعت برق مصرف میکند که به اندازه یک نیروگاه برق استعکس: imago/Westend61
احسان نوروزی معتقد است: « در بحثی که پیرامون اثرات استخراج بیت کوین و مصرف برق بالا و پیامد آن برای محیط زیست هست باید گفت کسانی که طراحان این شبکه بودند یا از مبلغان بلاک چین هستند، به هر حال با ایده بسیار انقلابی برای حذف واسطه آمدهاند و معتقدند هر جا واسطه هست، میشود آن را برداشت و مسئولیت آن واسطه را به کد واگذار کرد. به همین خاطر خیلی از این کارشناسان معتقدند، هزینهای که برای استخراج بیت کوین میشود، هزینهای است که دنیا دارد برای یک انقلاب بزرگ تکنولوژیک میدهد و در مقایسه، مصرف برق بیت کوین با تمام بانکهایی که در سراسر جهان این همه دفتر و تشکیلات دارند و برای بقای آنها این همه هزینه میشود، ناچیز است. در واقع بانکها نهادهای واسطهای هستند که فقط مثلا ارتباطات مالی من و شما را که انجام میشود، تضمین میکنند و سود میبرند یعنی ما به آنها اعتماد میکنیم و بخشی از داراییهای زندگیمان را در اختیار آنها قرار میدهیم و آنها همه نوع کار اقتصادی با پول به سختی درآمده ما میکنند و هیچ سودی به ما نمیرسانند. بلاک چین آمده بگوید، این عصر به سر آمده و شما میتوانید این کار را خیلی راحت بدون واسطه انجام دهید و اگر واسطه قرار است سودی ببرد، تمامی اعضای شبکه هم باید در آن سهیم باشند. در واقع آمده که با انحصار مالی در سراسر جهان مقابله کند و تازه در ابتدای راه است، مثل اینترنت در دهه ۹۰ است و کسی نمیداند که چه وقت "ایر بی ان بی"ها و فیس بوکها و اوبرها ظهور خواهند کرد. این مسئله را باید در باره تحولات در حوزه بلاک چین در نظر داشت.»
کوچ ماینرها به ایران، اگر.
این روزنامهنگار تکنولوژی و پژوهشگر بلاکچین در برلین با تمامی بحثهایی که درباره تهدیدهای بیت کوین در جریان است، معتقد است که ایران نباید این فرصت را از دست دهد و با سازوکارهای درست میتواند سود عظیمی از این راه نصیب کشور کند. احسان نوروزی ادامه میدهد:« با تعرفه برق رسمی در ایران حتی اگر برق معمول را استفاده کنید و پول آن را بدهید، هزینه تولید هر بیت کوین در ایران ۵۵ برابر کمتر از آلمان است و این یعنی اختلاف خیلی بزرگ. یعنی اگر کسی سرمایهگذار آلمانی باشد و بخواهد سرمایهگذاری کند و تجهیزاتش را به ایران ببرد، ۵۵ برابر بیشتر بازگشت سرمایه خواهد داشت. این میتواند زمینه خیلی مناسبی برای کوچ بخش بزرگی از ماینرهای جهان از چین، سوییس یا دیگر کشورها به ایران باشد. این یعنی فرصت عظیم برای سرمایهگذاری و ارزآوری برای کشور. اما اینکه آیا اراده انجام چنین کاری وجود دارد یا نه، احتمالا نه. چون نهادهایی که از همه چیزهای دیگر سود میبرند، طبعا میخواهند از این عرصه هم فقط خودشان سود ببرند.»
مجرمان چگونه با استفاده از بیتکوین پولشویی میکنند؟
بسیاری از مجرمان از رمز ارزها برای رسیدن به اهداف خود بهره میگیرند و در این بین، بیتکوین یکی از محبوبترین انتخابهای آنهاست. بیتکوین و سایر رمز ارزها به ابزار اصلی مجرمان سایبری برای پولشویی و پنهان کردن رد منابع اصلی داراییهای غیرقانونی تبدیل شده است.
کلاهبرداران با روشهای مختلف از مسئلهی ناشناس بودن در دنیای بلاکچین بهره میگیرند تا با کمک رمز ارزها مبدا سرمایههای نامشروع خود را پنهان کنند. در ادامه قصد داریم به چند پرسش مهم دربارهی این اتفاق پاسخ بدهیم:
چرا بیتکوین انتخابی جذاب برای پولشویی است؟
سادگی پولشویی با استفاده از رمز ارزها نسبت به سایر روشها، یکی از اصلیترین دلایل محبوبیت بیتکوین در میان مجرمان و کلاهبرداران است. معمولا تصور ما از پولشویی آن چیزی است که در فیلمها و سریالها دیدهایم که فرد یا گروهی پولهای نامشروع خود را با استفاده از کیفها و ساکهای بزرگ یا چمدانها از مرز رد میکنند تا نهادهای نظارتی را دور بزنند، اما در زندگی واقعی اینگونه نیست.
بهجای این روشهای دراماتیک، تبدیل پولهای نامشروع به بیتکوین یا رمز ارزهای دیگر از طریق صرافیهای آنلاین و سپس تبدیل آن رمز ارزها به پول نقد روشی بسیار آسانتر و کمدردسرتر خواهد بود. تراکنشهای آنلاین توسط مرزهای جغرافیایی محدود نمیشوند و زحمت جابجاییهای فیزیکی پرخطر پولها را هم از بین میبرد.
علاوه بر این، رمز ارزها به دلیل ثبت نکردن نام کاربر در آدرس عمومی مورد استفاده در تراکنشها، درجهای از ناشناس بودن را ارائه میکنند که برای مجرمان سایبری ایدهآل است.
اگرچه تمامی تراکنشهای انجام شده با بیتکوین بهصورت عمومی در بلاکچین ثبت میشوند، اما فقط شخصی که تراکنش را انجام داده میتواند به حساب و کیف پول دسترسی داشته باشد. همین عامل امکان اتصال تراکنشهای بیتکوین به یک شخص یا نهاد را به یک چالش تبدیل میکند. با این حال، رهگیری تراکنشها کاملا غیرممکن نیست.
مجرمان چگونه با استفاده از بیتکوین پولشویی میکنند؟
این افراد هنگام پولشویی با استفاده از بیتکوین از روشهای مختلفی برای جلوگیری از شناسایی شدن خود استفاده میکنند تا مبدا اصلی و مقصد این تراکنشهای نامشروع را کاملا پنهان کنند.
هنگامی که پولشویی انجام شد، آنها میتوانند بدون هیچ نگرانی از دستگیری و مجازات، رمز ارزها را به پول نقد تبدیل کنند. در ادامه بهروشهای رایج استفاده از بیتکوین برای پولشویی اشاره میکنیم:
میکسر بیتکوین
میکسرهای بیتکوین داراییهای دیجیتال نامشروع و مشروع از چند آدرس مختلف را پیش از عرضهی مجدد آنها به کیف پولها یا آدرسهای مقصد، با یکدیگر ترکیب میکنند. این فرایند ترکیب داراییها باعث افزایش درجهی ناشناس ماندن تراکنشها خواهد شد، بنابراین مجرمان اغلب برای پنهان کردن رد انتقال داراییهای خود به کسبوکارهای مشروع یا صرافیهای بزرگ از این روش بهره میگیرند.
صرافیهای نامعتبر
اگرچه بسیاری از صرافیهای بزرگ دنیای رمز ارزها قوانین ضد پولشویی و شناسایی کاربران را به کار گرفتهاند، اما خیلی از صرافیهای غیرمعتبر فرایند احراز هویت را انجام نمیدهند.
هنگامی که یک رمز ارز در یک صرافی نامعتبر مکرر به رمز ارز دیگری تبدیل شود، به مرور تبدیل به یک دارایی تمیز میشود. این فرایند به کلاهبرداران اجازه میدهد با کمک سرویسهای میکسینگ، دارایی نامشروع خود را با امنیت به یک کیف پول اکسترنال انتقال بدهند.
گزینهی دیگر تبدیل رمز ارز به پول نقد است. اما این روش رواج کمتری دارد، زیرا بیشتر صرافیهای غیرقانونی بازار فیات ندارند و اگر داشته باشند، کسبوکارشان دوام چندانی نخواهد داشت.
شرطبندی و وبسایتهای گیمینگ
پلتفرمهای شرطبندی و گیمینگ اغلب از دریافت بیتکوین یا سایر رمز ارزها بهعنوان روش پرداخت پشتیبانی میکنند و همین موضوع آنها را به یکی از مقاصد مورد علاقهی کلاهبردارانی تبدیل کردهاست که از رمز ارزها برای پولشویی استفاده میکنند.
این دسته از مجرمان از رمز ارزهای خود برای خرید اعتبار، آیتمهای مجازی یا ارز بازیهای مورد نظر روی این پلتفرمها استفاده میکنند و پس از چند تراکنش روی وبسایت، دارایی خود را نقد میکنند. زمانی که وبسایتهای مذکور پول را به یک حساب منتقل کنند، این پول اعتبار قانونی پیدا میکند.
سرویسهای شبکهای
سرویسهای شبکهای یا Nested Services که طیف گستردهای از سرویسها را در برمیگیرد در یک صرافی یا بیشتر فعالیت میکند. این سرویسها از آدرس صرافیهای میزبان استفاده میکنند تا به امکان تبدیل سریع کوینها به پول نقد که در اختیار صرافیهاست دسترسی پیدا کنند و از فرصتهای مناسب برای معامله بهره بگیرند. بعضی از صرافیها استانداردهای سختگیرانهای در برابر سرویسهای شبکهای ندارند و این نقص سبب شده تا پولشویی برای مجرمان سادهتر شود.
هنگامی که سرویسهای شبکهای یک تراکنش را تکمیل میکنند، این تراکنش در دفترکل بلاکچین ظاهر میشود، اما بهجای آدرس این سرویسها یا آدرس شخصی، تحت آدرس صرافی ثبت میشود. کارگزاران غیرقانونی رایجترین نوع از سرویسهای شبکهای هستند.
زمانی که مجرمان از این کارگزاران استفاده میکنند، میتوانند بهصورت ناشناس مبالغ هنگفتی از رمز ارزها را معامله کنند و کارگزاران غیرقانونی هم نقش تسهیلکنندهی معاملات بین دو طرف در خارج از صرافیها را اجرا میکنند.
این معاملات امن و سریع هستند و کارگزاران هم برای پیدا کردن دو طرف تراکنش حق کمیسیون دریافت میکنند، اما خودشان در مذاکرات مشارکتی ندارند. هنگامی که طرفین تراکنش بر شرایط معامله به توافق رسیدند، داراییها از طریق کارگزار منتقل میشوند.
سرویس پنهانسازی هویت
با توجه به این که تراکنشهای بیتکوین و سایر رمز ارزها در بلاکچینهای مورد استفادهی آنها ثبت میشوند، معمولا میتوان منبع اصلی را ردیابی کرد. به همین دلیل، بعضی از مجرمان سایبری از سرویسهای مخفیسازی هویت برای پنهان کردن منبع دارایی خود استفاده و ارتباطات میان تراکنشهای بیتکوین را قطع میکنند.
مردم اغلب از نیاز به حفظ حریم شخصی بهعنوان دلیل اصلی برای استفاده از این سرویسها یاد میکنند، اما کلاهبرداران با سوء استفاده از این موضوع از قابلیت این سرویسها برای اهداف مجرمانهی خود بهره میگیرند. شرکت در عرضهی اولیهی یک کوین با استفاده از کوین دیگر برای خرید کوینی متفاوت، مانند خرید اتریوم با بیتکوین، یکی از راههای پنهان کردن منبع اصلی ارز در هنگام استفاده از خدمات صرافیهای بزرگ است.
ادغام
هنگامی که بیتکوین یا رمز ارز دیگری با موفقیت در یک فرایند پولشویی به کار گرفته شد، به سطح ادغام رسیده است که در آن ارتباط با فعالیتهای مجرمانه دشوار است. در حالی که پول مورد نظر دیگر ارتباطی با جرم اتفاق افتاده ندارد، افرادی که پولشویی را انجام دادهاند همچنان باید توضیحی برای چگونگی دسترسی به این پول بیابند.
مجرمان برای مشروعسازی رمز ارزهای کثیف، به ایجاد یک شرکت آنلاین اقدام میکنند که بیتکوین را بهعنوان یک روش پرداخت قبول دارد. از این روش پول کثیف جابجا شده در قالب بیتکوین به پول تمیز و مشروع تبدیل میشود.
روش دیگر برای اعتبار بخشیدن به پول کثیف این است که ادعا شود این مبلغ از راه سرمایهگذاری در تجارتی سودده یا رشد ارزش داراییهای بهادار و کسب سود بهدست آمده است. با توجه به اینکه بازار آلتکوینها پرنوسان است، کسب سود و نابودی دارایی در این بازار در عرض چند دقیقه ممکن است و بنابراین، اثبات چنین ادعایی میتواند چالش برانگیز باشد.
مجرمان چه میزان رمز ارز را برای پولشویی استفاده میکنند؟
بر اساس دادههای منتشر شده از سوی پلتفرم بلاکچین Chainanalysis، برآورد شده مجرمان از سال ۲۰۱۷ حجمی از رمز ارزها به ارزش ۳۳ میلیارد دلار را برای پولشویی استفاده کردهاند. در سال ۲۰۲۱، میزان پولشوییهای سایبری با ۳۰ درصد رشد نسبت به سال پیش از خود، به مبلغی با ارزش ۶/۸ میلیارد دلار رسید.
با توجه به افزایش فعالیتهای قانونی و غیر قانونی در حوزهی رمز ارزها در سالهای گذشته، رشد چشمگیر فعالیتهای مجرمانه مرتبط با این حوزه اتفاق شگفتانگیزی نیست. اپلیکیشنهای DeFi مسئول حدود ۱۷ درصد از پولشوییهای سال ۲۰۲۱ شناخته شدهاند و پس از آن میکسرها، صرافیهای پرخطر و استخرهای ماینینگ هم افزایش قابل توجهی را مشاهده کردهاند.
آیا میتوان مجرمانی را که از بیتکوین برای پولشویی استفاده میکنند متوقف کرد؟
پولشویی با استفاده از بیتکوین یک تکنیک کاملا حرفهای نیست و هنوز نقاط خطای زیادی وجود دارند که در موارد بسیاری منجر به بهدام افتادن مجرمان بزرگ شدهاند. در حالیکه رمز ارزها به ناشناس بودن مشهور هستند، تمامی تراکنشهای مرتبط با آنها بهصورت دائمی در دفتر کل بلاکچینها ثبت میشوند.
مجرمان با هدف دور زدن نهادهای مسئول و عدم شناسایی منبع اصلی دارایی خود به استفاده از رمز ارزها برای پولشویی روی میآورند. با این حال، اگر در این مسیر اشتباهی انجام دهند، تمام برنامههایشان نقش بر آب خواهد شد.
با توجه به پیشرفت روز افزون تکنولوژی، این افراد هم با راههای جدیدتری خلافهای مالی خود را پنهان خواهند کرد و تلاش خواهند کرد همیشه یک گام جلوتر از مراجع قانونی باشند.
هشدار نهاد های ناظر مالی آمریکا موجب کاهش بهای بیت کوین شد
قیمت بیت کوین در پی صدور اخطاریه توسط نهادهای ناظر مالی ایالات متحده مبنی بر وقوع تخلفات احتمالی در صرافی های ارزهای رمزپایه با افتی قابل توجه مواجه شد.
به گزارش زومیت سه شنبه گذشته، بالاترین نهادهای نظارتی مالی ایالات متحده طی نشستی به هیئتی از نمایندگان مجلس سنای آمریکا گفتند که در حال بررسی ارزهای رمزپایه هستند و هشدار دادند که صرافی های فاقد مجوز، سرمایه گذاران را با ریسک های قابل توجهی روبه رو خواهند کرد.
پس از هشدار کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) مبنی بر وقوع تخلفات احتمالی در شماری از پلتفرم های معاملاتی آنلاین که فاقد نظارت های قانونی هستند، ارزش بیت کوین، بزرگ ترین ارز رمزپایه جهان با افتی شدید مواجه شد.
پس از این هشدار، بهای بیت کوین نزدیک به ۹ درصد کاهش یافت و در ادامه با بهبودی اندک در عصر چهارشنبه، به ۱۰۰۳۰ دلار رسید. همچنین مطابق تابلوی قیمت سایت کوین مارکت کپ، ارزش سایر ارزهای دیجیتالی از جمله اتریوم و لایت کوین نیز با کاهش مواجه شدند.
این کاهش قیمت پس از آن به وقوع پیوست که SEC به عنوان مهم ترین نهاد ناظر فدرال بر بازارهای مالی آمریکا اعلام کرد که اعضایش نگران گمراه شدن سرمایه گذاران توسط شماری از پلتفرم های معاملاتی آنلاین هستند. برخی از این پلتفرم ها به مشتریان خود چنین القا کرده اند که در SEC ثبت شده اند و از مجوزهای قانونی لازم برخوردارند، در حالی کهSEC این ادعاها را قویا رد می کند.
این نهاد ناظر با هشدار به سرمایه گذاران گفته است:
اگرچه برخی از این پلتفرم ها ادعا می کنند که استانداردهای سخت گیرانه ای را برای گزینش دارایی های دیجیتالی باکیفیت برای انجام معاملات به کار بسته اند، اما SEC بر این استاندارها و دارایی های دیجیتالی مربوطه نظارتی نداشته و به ارزیابی آن ها نپرداخته است. همچنین نباید از نظر دور داشت که استانداردهای یاد شده هیچ سنخیتی با فهرست استانداردهای بورس های ملی اوراق بهادار ندارند.
دایره تجارت و بازار SEC در اعلامیه خود اضافه کرده است:
علاوه بر این، SEC پروتکل های تجاری مورد استفاده این پلتفرم ها را که نحوه تبادل و صدور حواله ها را تعیین می کند، مورد ارزیابی قرار نداده است. همچنین دسترسی به خدمات معاملاتی این پلتفرم ها ممکن است برای تمام کاربران یکسان نباشد.
نهاد های بیت کوین
با وجود اینکه به یک شرکت چینی مجوز استخراج بیتکوین در ایران داده شده است اما در حال حاضر مزارع دیگری از جمله مزارع وابسته به نهادهای دولتی و شبهه دولتی هم در ایران فعالند.
از دستگاههای رمزارز به عنوان "قاتلین برق" هم نام برده میشود. این دستگاهها برای استخراج انواع رمزارز به برق زیاد و البته ارزانی نیاز دارند که ایران یکی از بهترین کشورها برای فعالیت این دستگاههاست.
میزان مصرف برق دستگاههای استخراج بیتکوین بسته به نوع دستگاه و تعداد دستگاههایی که با هم کار میکنند متغیر است و محاسبه میزان مصرف با در دست بودن این اطلاعات ممکن است. اما با توجه به اینکه در هر مزرعه (مجموعه دستگاه) استخراج بیتکوین تعداد زیادی دستگاه کار میکنند، مصرف برق هر مزرعه میتواند تا اندازه یک واحد تولید صنعتی کوچک تا متوسط بالا برود.
چه زمانی در ایران سر زبانها افتاد؟
سال ۱۳۹۵ همزمان با اوج گرفتن بهای «بیت کوین»، نام این رمزارز در ایران مطرح شد، اما همان زمان با سقوط ارزشش تا حدی از رونق سرمایهگذاری روی بینکوین افتاد.
تیر ماه سال ۱۳۹۶ زمانی که در توئیتر تصاویر یک مزرعه کوچک استخراج رمزارز منسوب به یک مسجد در ایران منتشر شد، افکار عمومی نسبت به این ارزها و دستگاههای مرتبط با آنها حساستر از قبل شد.
در پی بالا گرفتن انتقاهاد، مقامهای مسئول راه اندازی مزرعه استخراج بینکوین برق رایگان مسجد را تکذیب کردند، اما این ماجرا خبرساز شد و بعدها گزارشهایی از وجود مزرعههای دیگر با استفاده از برق رایگان یا یارانهای منتشر شد.
ادعای'دور زدن تحریمها' با رمزارزها
در همان سال ۱۳۹۶ اندک اندک بحث امکان استفاده ایران از رمزارزها مخصوصا بیتکوین برای دور زدن تحریمها و دستیابی به پول مطرح شد. از آن زمان تاکنون مقامهای بسیاری در ایران از ضرورت استفاده از این روش سخن گفتهاند.
آنها میگویند جمهوری اسلامی همچون ونزوئلا، روسیه و کرهشمالی میتواند با استخراج و فروش این رمزارزها به منابع مالی خوبی دست پیدا کند.
رمزارزها که بیتکوین یکی از مشهورترین آنها ست تحت کنترل هیچ دولت و نهادی نیستند و به همین دلیل یکی از جایگزینهای جذاب پول برای افراد و گروههایی است که فعالیتهای غیرقانونی و حتی مجرمانه دارند. البته در سالهای اخیر بسیاری از شهروندان عادی کشورهای جهان هم به استفاده از رمزارزها رو آوردهاند.
تاثیر امکان 'دور زدن تحریمها' در افزایش ماینرها
مطرح شدن "امکان بالقوه رمزارزها برای دور زدن تحریمها" باعث شد گسترش فعالیتهای مزارع پیدا و پنهان در ایران شد.
مزرعه استخراج بیتکوین در ایران
از سال ۱۳۹۶ به بعد گزارشهای قابل توجهی از ورود افراد و شرکتهای خصوصی و یا حتی "دولتی" و "شبه دولتی" در ایران به این حوزه منتشر شده است.
این موج به قدری گسترده شد که استخراج رمز ارزها در ایران از سال ۱۳۹۸ مشروط به دریافت مجوز قانونی شد؛ البته بسیاری هم بدون مجوز در مزارع خصوصی دست به این کار زدند.
طی سالهای اخیر هزاران دستگاه استخراج (ماینر) به صورت قاچاق وارد ایران شده است. بر اساس آمار غیررسمی، در حال حاضر حدود ۱۸۰ هزار دستگاه ماینر در ایران وجود دارد که «حدود ۸۰ هزار دستگاه ماینر در اختیار افراد و شرکتهای خصوصی و غیر دولتی و مابقی متعلق به نهادهای دولتی است.»
توجه به محدودیتهای ماهانه تراکنشهای مالی رمزارزها در مبادلات بینالمللی، برآورد فعالیتهای ایران در تولید رمزارزها نامشخص مانده است. همچنین تاکنون از سوی مقامهای ایران علنی نشده و معلوم نیست که این کشور ماهانه چقدر ارز استخراج و وارد بازار میکند.
چه نهادهایی در ایران ذینفع هستند؟
یک گزارش رسمی که سال ۱۳۹۸ از سوی پژوهشکده تحقیقات راهبردی وابسته به "مجمع تشخیص مصلحت نظام" منتشر شده، میگوید در ایران "چندین نهاد مهم اقتصادی، سیاسی و امنیتی" در موضوع رمزارزها ذینفع هستند.
در این گزارش از بانک مرکزی، مجلس، حوزههای علمیه، وزارت صنعت، مرکز ملی فضای مجازی و ستاد راهبردی اقتصاد مقاومتی از جمله نهادهای ذینفع نام برده شده است.
این گزارش همچنین از سازمانهای «امور مالیاتی»، «مبارزه با قاچاق کاال و ارز»، «بورس اوراق بهادار»، «صدا و سیما» و شورای عالی امنیت ملی در کنار سایر نهادهای اطلاعاتی و امنیتی به عنوان سایر نهادهای ذینفع نام برده است.
تهیهکنندگان این گزارش هیچ اشارهای به فعالیت، نقش و چگونگی سودبری این نهادها رمزارزها نکرده و تنها به بیان نام این نهادها و سازمانها اکتفا کردهاند.
تهدیدهای رمزارزها برای ایران
رازداری رمزارزها و ناتوانی ایران در پیگیری مبادلات مالی آن از نظر برخی نهادهای امنیتی و مطالعاتی در ایران به عنوان یکی از تهدیدها تلقی شده است.
این نهادها همچنین میگویند از آنجا که «حــدود ۸۰ درصــد بیتکویــن جهــان در چیــن تولیــد میشــود و ایــالات متحــده مقصــد فــروش بیــش از ۴۰ درصـد بیتکویـن جهـان اسـت»، این موضوع میتواند منجر به «هژمونی مالکان رمزارزها و امکان ضربه به اقتصاد ایران» شود.
آنها همچنین هشدار دادهاند که فعالیت در این حوزه میتواند به افزایش «کلاهبرداری»، سهولت مبادلات مالی میان «تروریستها» و امکان وضع تحریمهای جدید آمریکا علیه تهران منجر شود.
رمزارزها چه سودی برای ایران دارند؟
بعد از موضوع کلان دور زدن تحریمها، بحث استقلال ایران از سیستمهای مالی تحت کنترل کشورهای غربی به خصوص «سوئیفت» از مهمترین ویژگیهای مثبت رمزارزها نزد مقامهای ایران است.
در بنــد هشــتم از اســتراتژی ملــی آمریــکا در برخــورد بــا "فعالیتهــای بیثبات کننــده ایــران در منطقــه"، دربــاره خطــر بهرهگیــری تهران از رمزارزهـا بـرای فـرار از تحریمهـای اقتصـادی هم سخن به میان آمده است، موضوعی که مقامهای ایران امید دارند با افزایش فعالیت در حوزه رمزارزها بتوانند از آن در امان بمانند.
استخراج بیتکوین برای ایران چقدر هزینه دارد؟
محاسبات برخی پژوهشگاههای ایران میگوید برای استخراج هر «بیتکوین» نیاز به انرژی برق معادل ۲۰ بشکه نفت است. این محاسبه زمانی منتشر شده که قیمت هر «بیت کوین» هفت هزار دلار بود.
پژوهشکده تحقیقات راهبردی وابسته به مجمع تشخیص مصلحت نظام هم نهاد های بیت کوین بر همین اساس به مقامهای ایران پیشنهاد کرده «بــا تبدیــل نفــت بــه بــرق و صــرف آن در فرآینــد اســتخراج (بیتکوین)، از هــر بشــکه نفــت ۳۵۰ دلار (حــدود هفـت برابـر فـروش یـک بشـکه نفـت در بـازار آزاد) درآمـد کسـب کند.»
البته قیمت هر «بیتکوین» در حال حاضر بیش از ۳۷ هزار دلار است و این محاسبات مربوط به زمانی است که قیمت بینکوین بسیار پایینتر بوده است.
این پژوهشکده با اشاره به سود بالای تبدیل نفت در ایران به برق به منظور استخراج «بیتکوین» پیشنهاد کرده برق مورد نیاز مزارع استخراج رمزارزها به قیمت بیـش از هزار تومـان بـه ازای هـر کیلـووات سـاعت در اختیار آنها قرار بگیرد.
موضوعی که تیر ماه سال ۱۳۹۸ زمانی که ارزش هر «بیت کوین» حدود ۱۲ هزار دلار بود، خبرگزاری بلومبرگ نوشت استخراج هر واحد «بیت کوین» برای ایران هشت هزار و ۳۰۰ دلار درآمد دارد.
بر مبنای همین پیشنهادها و گزارشها بود که سال ۱۳۹۸ به چینیها اجازه داده شد که بزرگترین مزرعه تولید «بیت کوین» به ظرفیت ۶۰ مگاوات در رفسنجان را راهاندازی کنند؛ مزرعهای که این روزها فعالیت آن مورد توجه ایرانیها قرار گرفته است.
توجهی که پیشتر در گزارش مرکز پژوهشهای مجلس چنین بازتاب یافته بود که «حجم تراکنشهای ۱۰ ارز مجازی برتر بيش از ۱۰ ميليارد یورو است. یعنی اگر حجم تراکنش روزانه فروش نفت یک کشور با ميزان دو ميليون بشكه و نرخ هر بشكه ۶۰ یورو باشد این ميزان تراکنش کمتر از دو درصد اندازه معاملات روزانه ارزهای مجازی است.»
مجلس هم حامی رمزارزها است
فعالیت منسجم پیدا و پنهان ایران در زمینه استخراج رمزارزها در کمتر از دو سال ظاهرا به اندازهای سودآور بوده که گروهی از نمایندگان مجلس پیشنهاد تامین ارز مورد نیاز کشور از این طریق را هم مطرح کردند.
این نمایندگان آذر ماه امسال طرحی با عنوان «تامین ارز با استفاده از جهش تولید صنعت استخراج رمزارز» تحویل هیات رئیسه مجلس دادند که در آن از «آیین نامه ابلاغی هیات وزیران با ویژگی قیمت بالا برای گاز تحویلی به نیروگاههای برق جهت تولید رمزارز» انتقاد شده است.
این طرح در واقع دولت را مکلف و موظف به حمایت از سرمایهگذاران در بخش صنعت برق، ارائه گاز با قیمت پایین به نیروگاهها به منظور تولید برق با هدف افزایش فعالیت مزارع استخراج رمزارزها میکرد.
بخش قابل توجهی از نهادهای مطالعاتی و پژوهشی در یکسال اخیر با حمایت از سرمایهگذاری ایران در بازار رمزارزها، پیشنهاد کردهاند که گاز با قیمت اندکی به نیروگاههای تولید برق داده شود، از سرمایهگذارای در بخش برق حمایت شود و از ۲۰ هزار مگاوات برق ذخیره طی یکسال برای استخراج رمزارزها استفاده شود.
این پیشنهادها در شرایطی ارائه شده که براساس آمارهای رسمی، برق مصرفی دستگاههای مجاز و غیرمجاز استخراج کننده برق در ایران، روزانه رقمی معادل ۶۱۰ مگاوات است؛ عددی که تا ۲۰ هزار مگاوات برق ذخیره شده فاصله زیادی دارد و معلوم نیست اگر ایران بتواند از تمام این ذخیره برق استفاده کند، چقدر خواهد توانست رمزارز استخراج کند.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمیکند.
کاهش ارزش بیت کوین در اثر هشدارهای نهادهای ناظر مالی آمریکا
نهادهای ناظر مالی ایالات متحده پس از بررسی تخلفات و اتفاقات اخیر، قیمت بیت کوین را تغییر دادند. هفته گذشته بود که نهادهای نظارتی مالی ایالاتمتحده ارزهای رمز پایه را مورد بررسی قرار دادند و طی اعلامیه ای رسمی به نمایندگان مجلس سنای آمریکا هشدار دادند که با فعالیت صرافی های بدون مجوز برخورد خواهد شد و از ادامه کار آن ها جلوگیری می شود.
مدتی بود که روی بعضی از پلتفرم های معاملاتی آنلاین هیچ گونه نظارت قانونی وجود نداشت , همین امر موجب شد نظر کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا نهاد های بیت کوین به بیت کوین جلب شده و ارزش آن به طور قابل توجهی کاهش پیدا کرد. این ماجرا از آن جا نشات گرفته که بعضی از پلتفرم ها بدون این که در SEC ثبت شوند در میان کابران رواج یافته و به عنوان پلتفرم های معاملاتی آنلاین مورد استفاده قرار می گرفتند این در حالی بود که نه تنها در SEC ثبت نشده بودند بلکه بدون هر گونه مجوز قانونی بوده و غیر مجاز هستند.
برای جلوگیری از مشکلات SEC. تعدادی پرسش طراحی کرده است که سرمایه گذاران پیش از آن که تجارت و بیزینس آنلاین و دیجیتالی خود را آغاز کنند , به این سوالات جواب دهند. در اولین سوال پرسیده می شود که آیا این بازار پلتفرم ها به عنوان یک بورس ملی اوراق بهادار به ثبت رسانده شده می باشد؟ سوال دوم مربوط به چگونگی رمز گذاری شدن پلتفرم ها است. در مرحله سوم درباره معیار انتخاب پلتفرم ها سوال پرسیده می شود و در نهایت این امر مورد پرسش قرار می گیرد که آیا سازمان تنظیم مقررات صنعت مالی (FINRA) به اطلاعات مربوط به افراد حقیقی و حقوقی که نهاد های بیت کوین با این پلتفرم ها فعالیت می کنند , دسترسی دارد یا نه.
در سال های اخیر میلیارد ها دلار سرمایه از طریق ارزهای پایه ای از جمله بیت کوین به دست آمده است. هر چند که در میان سرمایه گذاران و کاربران بسیار پر طرفدار است اما اتفاقات اخیر کمی نگران کننده بوده و ارزش این ارزهای پایه را تغییر داده است.
دیدگاه شما