نکته مهم این است که برای هر معامله و مقدار پیپ که سود یا ضرر می کنید ضریب اهرمی یا لوریج هیچ تاثیری در مقدار ارزش هر پیپ ندارد. خیلی از افراد تصور می کنند اگر ۱۰ پیپ سود کنند و ضریب اهرمی بالاتری داشته باشند مقدار بیشتری دلار درامد دارند!
ضریب اهرمی – لوریج (Leverage)
قبل تر در مطلبی با عنوان مفاهیم پایه در بازار فارکس به طور مختصر لوریج یا ضریب اهرمی را معرفی کردیم. حال به طور مفصل و با ذکر مثال هایی سعی می کنیم مطلب را واضح تر برای شما بیان کنیم.
در این مطلب می خوانید:
لوریج (Leverage)
اهرم، ضریب اهرمی یا لوریج ابزار مهمی در بازار فارکس است که توسط بروکر ها یا همان کارگزاری ها در اختیار معامله گران قرار می گیرد تا معامله گران یا همان تریدر ها بتوانند با مقادیر بزرگتری نسبت به موجودی حساب خود وارد یک معامله شوند. زمانی که لوریج حساب معاملاتی شما بر روی ۱:۱۰۰ (یک به صد) باشد شما می توانید با موجودی حساب ۱ دلار وارد یک معامله ۱۰۰ دلاری شوید. در واقع می توان گفت با ضریب ۱:۱۰۰ قدرت معامله حساب شما ۱۰۰ برابر می شود. بروکر های مختلف مقادیر متفاوتی از لوریج را ارائه می دهند.
مثال از عملکرد ضریب اهرمی
در نظر بگیرید شما می خواهید یک معامله ۱۰۰۰ دلاری انجام دهید. در این وضعیت اگر لوریج شما ۱:۱۰۰۰ باشد تنها موجودی ۱ دلار نیاز است. اگر لوریج شما ۱:۱۰۰ باشد تنها ۱۰ دلار موجودی نیاز دارید و اگر ۱:۵۰۰ باشد تنها ۲ دلار موجودی در حساب خود باید داشته باشید. در واقع شما باید توجه به موجودی حساب خود و مقدار ضریب اهرمی حساب معاملاتی، محاسبه کنید تا چه حجمی می توانید وارد معاملات شوید.
ضریب اهرمی، خوب یا بد
با توجه به مطالبی که قبل تر گفته شد، ضریب اهرمی یا لوریج این قدرت را می دهد تا چندین برابر موجودی حساب خود وارد معامله شوید. بیان این مطلب ضروری است که شما به همین میزان هم ریسک معامله یعنی سود و ضرر خود را نیز زیاد می کنید. این موضوع که شما می توانید مثلا تا ۵۰۰ برابر سرمایه خود وارد معامله شوید طبیعتا باعث می شود با یک اشتباه کوچک خیلی سریعتر موجودی حساب خود را صفر کنید و اصطلاحا کال مارجین شوید. اهرم بالا این قدرت را در حساب شما ایجاد می کند تا با حجمی بیشتر از مقادیر معمولی وارد معامله شوید و این حجم زیاد یعنی حجم سود و ضرر بیشتر برای شما.
شما با یک حساب ۲۰۰ دلاری و لوریج ۱:۱۰۰ نمی توانید بیشتر از حدود ۰.۲ لات معامله کنید. در این حالت هر پیپ حرکت قیمت ۲ دلار سود یا ضرر می سازد. شما در همین حساب با لوریج ۱:۱۰۰۰ می توانید ۲ لات معامله کنید یعنی هر پیپ حرکت قیمت ۲۰ دلار! بدیهی است اگر در جهت مورد تحلیل شما حرکت کند سود سرشاری عاید شما می شود ولی در صورت اشتباه به سرعت و در چند حرکت حساب ۲۰۰ دلاری شما صفر می شود!
نکته مهم این است که برای هر معامله و مقدار پیپ که سود آیا خرید سهام حرام است؟ یا ضرر می کنید ضریب اهرمی یا لوریج هیچ تاثیری در مقدار ارزش هر پیپ ندارد. خیلی از افراد تصور می کنند اگر ۱۰ پیپ سود کنند و ضریب اهرمی بالاتری داشته باشند مقدار بیشتری دلار درامد دارند!
ضریب اهرمی چقدر باشد؟
این طور به نظر می رسد با توجه به مطلب قبلی و مثال های گفته شده درک کرده اید این ابزار چقدر خوب و چقدر بد است! حال اینکه این ضریب چقدر باشد بستگی به شما دارد ولی در حد توصیه می توانیم بگوییم حداقل در اوایل کار و با تجربه کم تا جای ممکن این مقدار را کم کنید. کمترین مقدار در بروکر های مختلف متفاوت است و ممکن است ۱۰، ۲۵ یا ۵۰ باشد که برای شروع مناسب است. بعد از کسب تجربه و زمانی احساس کردید اکثر معاملات شما سود آور است می توانید این مقدار را زیاد کنید تا با حجم های بیشتری وارد معامله شوید.
تغییر لوریج (Leverage)
برای تغییر مقدار لوریج ، باید وارد سایت بروکر خود شوید و در قسمت مشخصات حساب تجاری یا دمو خود این مقدار را تغییر دهید. تغییر این مقدار معمولا دارای تاییدیه های دو مرحله است یعنی معمولا از طریق ارسال پیامک یا ایمیل و وارد کردن کد ارسالی تغییر می کند. امیدواریم تا حدی توانسته باشیم درباره این موضوع بسیار با اهمیت شما را راهنمایی کرده باشیم. برای آشنایی بیشتر می توانید به دوره الفبای فارکس مراجعه کنید.
منظور از پول نزول چیست؟
پول نزول یا همان ربا یعنی شما مالی را قرض می گیرید و با طرف مقابل قرار می گذارید که مبلغی اضافه بر آن پول به او بپردازید. این مبلغ اضافه که از پیش تعیین شده است را ربا یا نزول می نامند. ربا یا نزول در اسلام منع شده است و دادن آن حرام و از گناهان بزرگ تلقی می شود لیکن متاسفانه در جامعه ما بسیار باب شده است و به راحتی با یک کلیک می توانید پول نزول دریافت کنید افراد با عناوینی مانند وام فوری و وام فوری کم بهره در اینترنت اقدام به نزول دادن پول یا همان ربا می کنند. البته قابل ذکر است در اسلام توصیه به قرض الحسنه شده و توصیه نموده اند که وقتی پول را پس می دهید همراه آن هدیه بدهید که به نظر پسندیده تر است تا این که بهره دریافت و مال حرام به مال خود داخل نمایید. صرف نظر از جنبه شرعی و اخلاقی آن ربا جرم است و مجازات دارد.
دسترسی سریع به عناوین:
آیادادن و گرفتن پول نزول جرم است؟
طبق ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات؛ هر نوع توافق بین دو یا چند نفر تحت هر قراردادی از قبیل بیع، قرض، صلح و امثال آن جنسی را با شرط اضافه با همان جنس مکیل و موزون معامله نماید و یا زائد بر مبلغ پرداختی، دریافت نماید ربا محسوب و جرم شناخته می‌شود. مرتکبین اعم از ربادهنده، رباگیرنده و واسطه بین آنها علاوه بر رد اضافه به صاحب مال به شش ماه تا سه سال حبس و تا (۷۴) ضربه شلاق و نیز معادل مال مورد ربا به عنوان جزای نقدی محکوم می‌گردند.
در صورت معلوم نبودن صاحب مال، مال مورد ربا از مصادیق اموال مجهول‌المالک بوده و در اختیار ولی فقیه قرار خواهد گرفت.
در تحقق جرم ربا می بایست اولاً: بین دو یا چند نفر توافق بر اخذ اضافه بر جنس یا زاید بر مبلغ پرداختی شده باشد و در ثانی این توافق می بایست در قالب قرارداد و معامله صورت گیرد. لذا در موضوع جرم ربا سه شرط اساسی ضرورت دارد:
- هم‌جنس بودن کالاهای مورد معامله؛
- کیل و موزون بودن؛
- وجود زیادی.
اگر شخص حقوقی با یک شخص حقیقی مبادرت به اخذ زیاده از آن چه دریافت کرده‌اند بنمایند با توجه به سکوت قانون گذار می توان مقررات ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی را به آنان تسری داد.
در روش‌های اثبات رباخواری، ممکن است دو طرف، به صورت کتبی یا شفاهی، قراردادی بین خود بسته باشند. در مورد قرارداد آیا خرید سهام حرام است؟ کتبی که اوضاع مشخص است، زیرا اصل بر پذیرش مفاد اسناد کتبی است و وجود چنین قراردادی برای اثبات جرم، کفایت می‌کند؛ اما اگر قرارداد منعقده بین طرفین به صورت شفاهی باشد هم می‌توان قصد طرفین و جرم مورد نظر را با استناد به گواهی گواهان و بررسی‌های قضائی اثبات کرد؛ ولیکن در واقع با توجه به اینکه جرم ربا بدون شاهد انجام می گیرد و برای ربادهنده هم مجازات لحاظ شده است، مانع از اعلام جرم توسط آن ها می شود؛ لذا اثبات جرم مذکور سخت و ارتکاب این جرم در خفی بوده و کشف نمی شود.
شروع به جرم ربا قابل تعقیب و مجازات نمی‌باشد.
رسیدگی به دعاوی مربوط به اصل ۴۹ قانون اساسی از جمله ثروت های ناشی از ربا در صلاحیت دادگاه انقلاب می باشد و بر طبق ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی رسیدگی به جرم ربا خواری در صلاحیت محاکم عمومی است.
حکم شرعی فعالیت در بورس
بيتوته / بسياري از کاربران سوالاتي زيادي در خصوص فعاليت در بورس ميپرسند سوالاتي مانند: آيا بورس قمار است؟ آيا بورس حرام است؟ حکم شرعي بورس چيست؟ حکم شرعي فعاليت در بورس چيست؟ و . که در اين مقاله نظر مراجع تقليد را در اين خصوص جويا شده ايم. آيت الله مکارم شيرازي: درآمد و کسبي که از طريق بورس و خريد و فروش اوراق آیا خرید سهام حرام است؟ بهادار بدست مي‌آيد – با وجود امکان کم يا زياد شدن شاخص بورس – قمار محسوب نمي‌شود. فرق قمار و بورس در اين است که در قمار، خوردن مال به باطل صورت مي‌گيرد. يعني بدون مجوز يا عقود شرعي است. ولي در بورس اگر بر اساس عقود شرعي و اسلامي عمل شود خريد و فروش بي اشکال است. از نظر اسلام انجام هر نوع معاملات – مانند بورس، خريد و فروش سهام و… – يا اينکه کسي کار خود را خريد و فروش سهام قرار دهد در صورتي که عقود و معاملات صوري نباشند، مطابق با احکام شرع و قوانين باشند، فروشنده واقعا مالک باشد يا از طرف مالک وکيل باشد و خريدار واقعا مالک و صاحب جنس خريداري شده شود، اشکال ندارد. آيت الله خامنه اي: بورس بازاري است آیا خرید سهام حرام است؟ که در آن دارايي‌هاي مختلف مورد معامله قرار مي‌گيرد، بنابراين بورس في نفسه اشکال ندارد؛ ولي مهم اين هست که بايد معاملات در بورس نامشروع خلاف قانون نباشد در غير اين صورت حرام است. بطور کلي فعّاليّت در بورس و خريد سهام و تعيين سود سالانه براي آن بر طبق مصوبه مجلس شوراي اسلامي که به تأييد شوراي محترم نگهبان قانون اساسي رسيده انجام مي‌گيرد محکوم به صحّت و حليّت است. آيت الله سيستاني: خريد و فروش سهام صحيح است ، البته اگر معاملات شرکت سهامى حرام باشد، مثل آنکه به داد و ستد شراب و يا معاملات ربوى مشغول باشد، خريد سهام آن، و مشارکت در اين معاملات جايز نيست. آيت الله وحيد خراساني: خريد و فروش سهام شرکتهاى سهامى ، در صورتى که در آن شرکتها معاملات حرام ـ مانند معاملات ربوى ـ انجام نشود ، جايز است ، و خريد و فروش سهام شرکتهايى که معاملات حرام انجام مى دهند در صورتى که سود حاصل از حرام ، جزء سرمايه شرکت باشد ، جايز نيست ، و در غير اين صورت خريد و فروش خودِ سهام جايز است ، ولى بايد از درآمدهاى حرامِ آن پرهيز شود. آيت الله صافي گلپايگاني: به طور کلي معاملات بورسي چنانچه با اجتماع جميع شرايط صحت و لزوم باشد في نفسه مانعي ندارد. آيت الله نوري همداني: خريد و فروش سهام بلا مانع است، مگر آنکه معامله صورتهاي ديگري داشته باشد. آيت الله هادوي تهراني: اگر معاملات واقعي و در چارچوب قوانين اسلامي باشد صحيح است. سوالات متداول در زمينه سرمايه گذاري در بورس آيا خريد و فروش سهام در بورس، نياز به پرداخت خمس دارد؟ همان طور که مي دانيد عوايد حاصل از خريد و فروش سهام در بورس نيز در شمار درآمدهاي فرد قرار گرفته و مشمول پرداخت خمس خواهد شد. آيا فروش سهمي که در همان روز خريداري شده، قمار محسوب مي شود؟ پاسخي که مراجع عظام در اين خصوص داده اند، در اين خلاصه مي شود که در صورتي واقعي و شرعي بودن معاملات، فروش آن در هر زمان، مجاز و صحيح است. آيا اجرت يا کميسيون کسب شده از سوي کارگزاري ها، جايز است؟ پاسخ به اين صورت است که چون کارگزاري ها حکم نماينده يا وکيل سهامداران و متقاضيان خريد و فروش سهام را دارند، دريافت مبلغي به عنوان کميسيون يا اجرت، ايرادي نداشته و مجاز است آيا سهام بورس و اوراق بهادار قابل وقف هستند؟ بله، قابل وقف هستند. خريد و فروش طلا، ارز و نفت در بورس هاي جهاني توسط اينترنت داراي چه حکمي از نظر شرعي مي باشد؟ با توجّه به اينکه فارکس شرايط شرعيّه معاملات را ندارد جايز نيست. عده اي هستند که بورس شغل آنها مي باشد . آنها به مطالعه وضعيت شرکتها به اين نتيجه مي رسند که ارزش سهام شرکتي بالا خواهد رفت و لذا اقدام به خريد سهام آن شرکت مي کنند و بعد از گران شدن سهام آن شرکت با فروش سهام سود مي کنند. با توجه به نوسانات بازار گاهي سودهاي کلاني مي کنند البته گاهي نيز ضررهاي کلاني مي کنند . اگر ما سرمايه مان را دراختيار اين اشخاص قرار دهيم پولي که از اين راه به دست مي ايد چه حکمي دارد ؟ اشکال ندارد مگر اينکه سهام شرکتهاي معامله با محرمات يا بانکهاي ربوي باشد.
فروش تعهدی سهام چیست؟
فروش تعهدی سهام یا فروش استقراضی سهام، یکی از ابزارهای بازار سرمایه است که از ابتدای اسفندماه سال ۱۳۹۸ در ایران هم فعال شده است. اما فروش تعهدی سهام دقیقا به چه معنا است و چه مزیت تازه‌ای به بازار سرمایه ایران می‌دهد؟ در این نوشتار، به این پرسش پاسخ می‌دهیم.
فروش تعهدی سهام چیست؟
تعریف ساده فروش تعهدی سهام این است: اگر حدس می‌زنید که قیمت یک سهمِ به‌خصوص ممکن است افت کند و شما خودتان این سهم را در اختیار ندارید، می‌توانید این سهم را از دارنده آن قرض کنید و به قیمت بالا در بازار به فروش برسانید. در مقابل، شما «متعهد می‌شوید» که اصلِ سهم و یک نرخ بهره را به قرض‌دهنده پرداخت کنید. در واقع سهمی را که ندارید، قرض می‌کنید و گران می‌فروشید و بعد همان سهم را ارزان می‌خرید و به قرض‌دهنده پس می‌دهید.
اگر فکر می‌کنید تا این تعریف تا حدی گیج‌کننده است، به یک مثال توجه کنید.
فرض کنید شما یک کد معاملاتی دارید و در بورس فعالیت می‌کنید. با بررسی‌هایی که انجام داده‌اید، حدس می‌زنید سهام «تجارت‌نیوز» در بازار سرمایه، ممکن است در روزهای آینده دچار افت قیمت بشود، اما شما خودتان این سهام را در اختیار ندارید.
در حالت عادی، پیش‌بینیِ اینکه سهمی که شما خودتان هم آن را ندارید و حدس می‌زنید دچار افت قیمت هم می‌شود، هیچ انگیزه‌ای برای خرید آن سهم در شما ایجاد نمی‌کند. در واقع شما تنها اطلاعاتی دارید که ممکن است به درد صاحب این سهم بخورد و نه خود شما.
اما فروش تعهدی (Short یا Short selling) این امکان را به شما می‌دهد که از این اطلاعات، آن هم در شرایطی که قیمت یک سهم در حال نزول است، سود ببرید. (توضیح مسائل شرعی مربوط به این موضوع و آیا خرید سهام حرام است؟ آیا خرید سهام حرام است؟ تفاوت فروش تعهدی با فروش استقراضی را در انتهای مقاله بخوانید.)
ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟
فروش تعهدی به این ترتیب کار می‌کند: شما از کسی که سهام «تجارت‌نیوز» را در اختیار دارد، سهم «قرض می‌کنید»، آن را بلافاصله در بازار و به قیمت روز به فروش می‌رسانید و بعد «متعهد می‌شوید» که همان مقدار سهم را به اضافه نرخ بهره یا کارمزد استقراض‌تان به قرض‌دهنده پس بدهید.
به عنوان مثال، فرض کنید قیمت هر سهم «تجارت‌نیوز» در بازار سرمایه، امروز ۱۰۰۰ تومان است. شما پیش‌بینی می‌کنید تا هفته آینده، قیمت هر سهم «تجارت‌نیوز» به ۷۰۰ تومان کاهش پیدا می‌کند. شما از یک قرض‌دهنده، ۱۰۰۰ سهم «تجارت‌نیوز» را قرض می‌گیرید و آن را بلافاصله در بازار به فروش می‌رسانید. در اینجا، فروش ۱۰۰۰ سهمِ ۱۰۰۰ تومانی، یک میلیون تومان روانه جیب شما می‌کند.
یک هفته بعد، پیش‌بینی شما درست از آب در می‌آید و قیمت هر واحد از این سهم به ۷۰۰ تومان کاهش پیدا می‌کند. حالا شما ۱۰۰۰ سهمِ ۷۰۰ تومانی را از بازار می‌خرید که در مجموع ۷۰۰ هزار تومان برای‌تان هزینه بر می‌دارد و آن را به قرض‌دهنده پس می‌دهید.
در این معامله، شما ۳۰۰ هزار تومان سود کرده‌اید، البته به غیر از کارمزد معاملات و نرخ بهره‌ای که به قرض‌دهنده پرداخت می‌کنید. اما این کار چه فایده‌ای برای شما دارد؟
شما سهمی را که نداشته‌اید اما حدس می‌زدید دچار افت قیمت می‌شود، در بازار به فروش رسانده‌اید و بعد، همان سهم را در قیمت پایین‌تر دوباره خریداری کرده‌اید و به قرض‌دهنده پس داده‌اید. در واقع، شما در یک «روند نزولی» هم سود کسب کرده‌اید.
اما اصلا چرا مالک باید دارایی خود را به دیگری قرض بدهد؟
هر نوع فعالیتی در بازارهای مالی، با هدف کسب سود انجام می‌شود و اگر کسی به شما سهام قرض بدهد، انتظار دارد بعدا اصل سهام به اضافه سود آن را از شما دریافت کند.
اگر مالک به شما سهمی قرض بدهد و شما موفق شوید آن را در بازار به قیمتی بالا بفروشید و اصل همان سهام را به او باز گردانید، مالک چیزی را از دست نداده است. او بعد از انجام فروش تعهدی، همان تعداد سهمی را که از ابتدا در اختیار داشت، دارد و علاوه بر آن، نرخ بهره هم دریافت می‌کند. به عبارت ساده‌تر، او علاوه بر اصل دارایی، از شما سود هم دریافت می‌کند.
در واقع، انگیزه مالک یا قرض‌دهنده از انجام عملیات فروش تعهدی سهام کاملا روشن است: کسب سود بیشتر با داراییِ کنونی خود از طریق قرض‌دادن آن به دیگری. این تقریبا همان کاری است که بانک‌ها و موسسات اعتباری هم انجام می‌دهند، یعنی به شما وام می‌دهند و بعد، اصل پول قرض داده شده و سود آن را از شما پس می‌گیرند.
چرا قرض‌گیرنده (متقاضی) وارد عملیات فروش تعهدی می‌شود؟
در این میان، انگیزه فرد قرض‌گیرنده (متقاضی) عملیات فروش تعهدی تا حدی روشن‌تر است. البته که قرض‌گیرنده هم به دنبال کسب سود است و می‌خواهد سود خود را در شرایطی کسب کند که قیمت دارایی یا سهام مورد نظر، نزولی است.
قرض‌گیرنده، در واقع روی نزولِ قیمتِ یک سهم مشخص شرط می‌بندد و ریسک می‌کند، با این امید که اگر واقعا سهم دچار افت قیمت شد، آن را در قیمتی پایین‌تر خریداری کند و به قرض‌دهنده پس بدهد.
در این میان اما اگر پیش‌بینیِ قرض‌گیرنده محقق نشود و قیمت واقعا نزول نکند، او دچار زیان می‌شود، چرا که باید اصل سهام و نرخ بهره را در موعد مقرر به قرض‌گیرنده پس بدهد.
فایده دیگر این ساز و کار در چیزی منعکس می‌شود که به آن «بازار دو طرفه» گفته می‌شود. در یک بازار یک طرفه، معامله‌گران تنها از صعود قیمت سهام سود می‌برند، اما در این بازار، از افت قیمت سهام هم می‌توان سود برد و به این ترتیب، بازدهی بازار سرمایه و میزان نقدشوندگی سرمایه افراد در آن نیز بالا می‌رود.
فروش تعهدی سهام و توزیع ریسک: خطرپذیری به خرج دیگران
در این میان اما یک نکته اساسی‌تر هم در مورد فروش تعهدی سهام وجود دارد و آن آیا خرید سهام حرام است؟ هم ماهیت توزیع ریسک در این شکل از عملیات مالی است. در حالت کلی، در اختیار داشتن هر نوع دارایی، علاوه بر پتانسیل کسب و شناسایی سود، ریسک هم به همراه دارد.
فرض کنید شما همین حالا ۱۰۰ کیلوگرم طلا در خانه‌تان دارید و یا در حساب کاربری‌تان در بورس، ۱۰ میلیارد تومان سهام دارید. با این اوصاف، شما بسیار ثروتمند هستید، اما همزمان متحمل ریسک هم شده‌اید.
اگر قیمت طلا به شدت افت کند و یا بازارهای سرمایه به ناگهان دچار فروریزی (Crash) بشوند (مشابه آیا خرید سهام حرام است؟ اتفاقی که با بروز بیماری کرونا در سطح جهانی رخ داد)، شما به عنوان یک فرد ثروتمند با میزان بسیار زیادی دارایی، بیش از کسانی که دارایی خاصی را در جایی سرمایه‌گذاری نکرده‌اند، متضرر می‌شوید. (بیمه‌کردنِ دارایی‌ها هم اساسا به منظور پوشش این قبیل ریسک‌ها انجام می‌شود.)
به این ترتیب و بنا بر اصل اساسی «توزیع ریسک» در هر نوع فعالیت مالی و اقتصادی، دارنده دارایی ترجیح می‌دهد حتی با صرف هزینه، بخشی از ریسک دارایی‌های خود را پوشش بدهد. این البته همان کاری است که همه ما، با سپرده‌گذاری در بانک، سرمایه‌گذاری در ملک و کارهایی از این قبیل انجام می‌دهیم.
شیوه دیگر «توزیع ریسک»، پوشش‌دادن ریسک به هزینه دیگران (و البته با پذیرش ریسک بیشتر) است. بانک‌ها با وام‌دادن به من و شما همین کار را می‌کنند: دارایی‌شان را به من و شما می‌دهند تا برای‌شان درآمدزایی کنیم، اما این خطر را هم می‌پذیرند که ممکن است ما نتوانیم وام را پس بدهیم (اتفاقی که به آن «نکول» می‌گویند).
فروش تعهدی سهام در دنیای واقعی
آنچه که در بالا خواندید، توضیح ساز و کار و فلسفه فروش تعهدی بود، اما چطور باید از این ابزار مالی در دنیای واقعی استفاده کنید؟
توضیح نخست اینکه فروش تعهدی، در واقع حالت خاصی از فروش استقراضی است. در فروش استقراضی (همان‌طور که در بالا اشاره شد) نرخ بهره‌ای میان قرض‌گیرنده و قرض‌دهنده جابه‌جا می‌شود که از نظر فقه اسلامی ربوی بوده و حرام است.
برای حل مشکل شرعی این نوع از معاملات، کمیته فقهی سازمان بورس ایران ماهیت آن را تا حدی تغییر داده و به همین دلیل، عنوان آن به فروش تعهدی تغییر پیدا کرده است. بر این اساس، قرض‌گیرنده در واقع از طرف قرض‌دهنده وکالتی برای فروش سهام دریافت می‌کند و «متعهد می‌شود» که آن را در قیمتی که در وکالت‌نامه ذکر شده، به فروش برساند.
به عبارت ساده‌تر، قرض‌گیرنده تنها وکیلِ فردِ قرض‌دهنده در فروش سهامی خاص در قیمتی خاص و مورد توافق است و سودِ احتمالی او، در واقع حق‌الوکاله‌ای است که دریافت می‌کند.
تفاوت دیگر در استفاده از این ابزارِ مالی در ایران، وساطتِ کارگزاری‌ها میان قرض‌دهنده و قرض‌گیرنده است. بر این اساس، مبلغ حاصل از فروش سهم در بازار، مستقیم به جیبِ قرض‌گیرنده نمی‌رود، بلکه نزد کارگزاری بلوکه می‌شود تا پس از خرید مجدد سهم و ارائه دوباره آن به قرض‌گیرنده، به قرض‌دهنده پرداخت شود.
علاوه بر این، ممکن است یک «وجه تضمین» هم به عنوان ضمانتِ اینکه قرض‌دهنده حتما سهام قرض‌گرفته‌شده را به قرض‌دهنده پس بدهند، از فرد قرض‌گیرنده دریافت شود. در مورد سایر جزئیات و روش عملیاتیِ فروش تعهدی، می‌توانید به کارگزاری‌های خود مراجعه کنید.
ابعاد شرعی و اقتصادی نوسان‌گیری در بورس / مردم منتظر سود‌های 20 روزه نباشند
حجت‌الاسلام نظری اظهار کرد: نوسان‌گیری همانند این است که سکه طلا خریداری کنید و بعد از مدت کوتاهی 100 هزار تومان گران‌تر بفروشید و شاید نمی‌دانستید دو ساعت بعد گران می‌شود. لذا این اقدام از جهت شرعی مشکلی ندارد، اما از جنبه اقتصادی مشکل دارد، چراکه نشان می‌دهد اقتصاد ثبات ندارد و سفته‌بازی و رانت‌خواری رواج یافته است.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسن نظری، عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره مصوبه اخیر سازمان بورس مبنی بر ممنوعیت فروش سهام خريداری شده در همان روز در راستای کاهش نوسان‌گیری در بازار سرمایه اظهار کرد: این اقدام تا حدودی در کاهش نوسان‌گیری تأثیر دارد، چراکه حجمی از سرمایه‌ای که برای خرید و فروش‌های مکرر وارد بورس شده بود از بازار خارج خواهد شد، اما اگر بخواهیم وضعیت بازار بورس به طور کامل سامان یابد، لازم است در ابتدا کسانی را که وارد این بازار می‌شوند آموزش دهیم تا بدانند چه سهامی را در چه زمانی بخرند و چه سهامی را بفروشند. در واقع باید دانست که بورس بازاری پیچیده است و افراد نباید در این بازار بدون تخصص و مشورت اقدامی کنند.
بیشتر بخوانید:
توصیه‌هایی به مردم
این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: بهترین کار برای افراد ناآشنا و تازه‌وارد به بورس این است که از دیدگاه کارگزاران رسمی استفاده یا پول خود را در صندوق‌های سرمایه‌گذاری بگذارند که با این نوسانات کمتر آسیب ببینند. از سوی دیگر بهتر بود این ممنوعیت به جای یک روز به چند روز افزایش پیدا می‌کرد، اما همین یک روز تأثیر خود را می‌گذارد، چراکه با همین شرایط هم کسانی که هدف نوسان‌گیری دارند زودتر از بازار خارج می‌شوند.
مدیر مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی براساس مذهب اهل‌بیت(ع) گفت: باید اقداماتی انجام دهیم که ثبات به بازار بورس برگردد. البته چنین اتفاقی در نهایت خواهد افتاد اما سهامداران باید صبور باشند. تصور آیا خرید سهام حرام است؟ مردم این نباشد که باید در طول یک هفته به سود برسیم. در یکی دو ماه اخیر بازار بورس به شدت نوسانی بوده، چراکه حجم زیادی از سرمایه وارد بورس شد اما در کوتاه‌مدت کشش نداشت؛ به این دلیل که بورس نسبت به این سرمایه واردشده توسعه پیدا نکرده است. لذا دوباره دچار افت سنگینی شد.
مسائل شرعی مرتبط با نوسان‌گیری
نظری بیان کرد: وقتی سهام یک شرکت خرید و فروش می‌شود اما آن شرکت ظرفیت زیادی ندارد. بنابراین ارزش سهم آن به مدت چند روز افزایش می‌باید اما بعد حبابی شده و کاهش قیمت را در پی دارد. در چنین شرایطی نوسان‌گیری روی آن سهم آغاز خواهد شد. فرض کنید شخص ثروتمندی 100 میلیارد ثروت دارد اما اگر یکباره 150 میلیارد دیگر به وی بدهید و او نتواند با آن کار کند سرمایه دچار کاهش خواهد شد. به عبارت دیگر آنقدر آمادگی ندارد که این سرمایه را وارد موقعیت‌های سودده کند. در بازار بورس هم ممکن است چنین اتفاقی درباره سهام شرکت‌های مختلف رخ دهد.
عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار درباره مسائل شرعی نوسان‌گیری در بورس اظهار کرد: در بازار بورس، سهام خرید و فروش می‌شود اما باید توجه کرد که این بازار با پارچه‌فروشی متفاوت است. در بازار فیزیکی مثلاً قیمت 100 میلیون تومان پارچه می‌خرید و دو هفته بعد آیا خرید سهام حرام است؟ به قیمتی بالاتر می‌فروشید. در این شرایط معلوم می‌شود که چقدر سود کرده‌اید، اما اگر کسی در بورس متخصص نباشد، ممکن است در میان‌مدت یا کوتاه‌مدت سرمایه‌اش از 50 میلیون به 20 میلیون برسد؛ اتفاقی که اخیراً نیز شاهد بودیم.
تلاش سازمان بورس برای ادامه کاهش نوسان‌گیری
مدیر مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی براساس مذهب اهل‌بیت(ع)، تأکید کرد: توصیه می‌کنم مردم حوصله کنند و با آشنایی کامل، خرید و فروش سهام را انجام دهند، چراکه در بلندمدت می‌تواند منجر به سودآوری شود. این بازار در 20 روز جواب نمی‌دهد. ممکن است تعداد اندکی هم در کوتاه‌مدت سود کنند اما در بورس باید دید بلندمدت داشته باشید.
وی اظهار کرد: نوسان‌گیری همانند این است که سکه طلا خریداری کنید و بعد از مدت کوتاهی 100 هزار تومان گران‌تر بفروشید و شاید هم نمی‌دانستید دو ساعت بعد گران می‌شود. لذا این اقدام از جهت شرعی مشکلی ندارد، اما از منظر اقتصادی مشکل دارد، چراکه سود معقولی حاصل نشده و نشان می‌دهد که اقتصاد ثبات لازم را ندارد و سفته‌بازی و رانت‌خواری رواج یافته است. البته به مرور زمان سازمان بورس به سمت کاهش نوسان‌گیری خواهد رفت تا بازار به ثبات نسبی برسد، چراکه از وظایف مدیریتی سازمان بورس است.
عضو شورای فقهی بانک مرکزی در پایان گفت: اگر کسی از من درباره ورود به بورس سؤال بپرسد، به وی می‌گویم با دو میلیون تومان وارد شود و بعد از چند ماه که آشنایی کامل پیدا کرد اقدام به خریدهای کلان‌تر کند، نه اینکه یکباره همه سرمایه خود را وارد بورس کند، چراکه ریسک بالایی دارد و ممکن است زیان‌های سختی برای وی در پی داشته باشد. یکی از اشتباهات بزرگ برخی از افراد این بود که با سرمایه‌های بزرگ وارد شدند و چیزی را که نباید می‌خریدند خریداری کردند و اکنون دچار زیان بزرگی شده‌اند. لذا باید صبر کنند تا به اصل سرمایه خود برسند.
دیدگاه شما