مزایا و معایب پول‌ فیات

ارز فیات (Fiat Currency) چیست و چه تفاوتی با ارزهای دیجیتال دارد؟

ارز فیات همین اسکناس‌های کاغذی و سکه‌های فلزی است که روزانه در خرید و فروش‌ها از آن‌ها استفاده می‌کنیم، به عنوان پول رایج هر کشوری آن‌ها را می‌شناسیم و با آن‌ها سر و کار داریم. تا چند سال پیش پول فقط به همان شکل سکه و اسکناس وجود داشت و ماهیت آن فیزیکی بود. اما چند وقتی است که پول‌ها با پیدایش ارز دیجیتال شکل ارتباطات مالی تغییر کرده است. حتماً این روزها در اخبار روز و شبکه‌های اجتماعی نام پول‌های دیجیتالی مانند بیت کوین را دیده و شنیده‌اید و در رابطه با تفاوت این پول‌های جدید با اسکناس‌ها و سکه‌های سنتی سوال‌هایی در ذهن‌تان شکل گرفته است.

در این مقاله، ما قصد داریم علاوه‌بر بررسی تاریخچه‌ی پیدایش پول‌های کاغذی، نگاهی نیز به تفاوت‌های آن با ارزهای دیجیتال بیاندازیم. با ما همراه باشید.

ارز فیات چیست؟

ارز فیات یا همان پول بدون پشتوانه (Fiat Currency)،‌ واحد پولی کشورهاست. این ارز برخلاف باورهای رایج مردم که تصور می‌کنند پشتوانه‌ی آن طلا و نقره موجود در خزانه‌داری هر کشور است؛ پشتوانه‌ای ندارد. فیات (Fiat) یک واژه با ریشه‌ی لاتین و به معنای «باید بشود» یا «بگذار بشود» است. اعتبار این پول بسته به ثبات اقتصادی کشور آن و میزان عرضه و تقاضای مردمی است که از آن استفاده می‌کنند. می‌توان گفت این ارزها اعتبار خود را از دولت چاپ کننده‌ی آن می‌گیرند.

ارز فیات هیچ ارزش فیزیکی ندارد و یک تکه کاغذ یا سکه است. این ارزها که همان اسکناس‌ها و سکه‌های رایج امروزی هستند؛ در سراسر جهان برای مبادلات اقتصادی و تجاری،‌ خرید و فروش کالا و سرمایه‌گذاری استفاده می‌شوند. این ارز جایگزینی برای استاندارد طلا و پول کالایی (کالایی اقتصادی که به‌جای پول استفاده می‌شود) بوده است.

مهم‌ترین مشکلی که ارزهای فیات دارند، امکان چاپ بدون محدودیت آن‌‌هاست که منجر به تولید بی‌رویه و افزایش تورم می‌شود.

تاریخچه ارز فیات

در قرن یازدهم و در زمان سیچوآن (Sichuan) در کشور چین، برای اولین بار تصمیم به چاپ پول‌های کاغذی گرفته شد. آن‌ها از این پول‌ها را برای خرید ابریشم، طلا و نقره استفاده می‌کردند.

سپس در دوره کوبلای خان یکی از نوادگان چنگیز مغول در قرن ۱۳، سیستم ارز فیات در سرزمین‌های تحت سلطه‌ی این پادشاه شروع به‌کار کرد. برخی از مورخان هزینه‌های بالای را‌ه‌اندازی این سیستم و ایجاد تورم پس از آن را، دلیل سقوط سلطنت کوبلای خان می‌دانند.

در قرن هفدهم برخی از کشورهای اروپایی مانند اسپانیا، هلند و سوئد، تصمیم به استفاده از ارز فیات گرفتند. اما این سیستم در کشور سوئد موفقیتی نداشت و سیستم مالی این کشور به استاندار نقره روی آورد.

در قرن‌های ۱۸ و ۱۹ به‌تدریج فرانسه و تمام مستعمرات آن و کشورهای آمریکای شمالی، شروع به استفاده از این سیستم پولی کردند. اما مدتی بعد و در قرن بیستم، ایالات متحده مجدداً به سراغ پول کالایی رفت. این روند تا سال ۱۹۳۳ ادامه داشت. در این سال دولت مبادله‌ی پول‌های کاغذی با طلا و کالاهای دیگر را متوقف ساخت. در نهایت در سال ۱۹۷۱ میلادی، ر‌ئیس‌جمهور وقت ایالات متحده آمریکا پول‌های فیات را به‌طور رسمی جایگزین استاندارد طلا کرد. پس از این تصمیم استفاده از سیستم استاندارد طلا، در تمام کشورهای دنیا متوقف شد و ارز فیات جایگزین این سیستم سنتی شد.

چرا پول فیات جایگزین استاندارد طلا شد؟

دولت‌ها در گذشته از طلا به‌عنوان پشتوانه برای پول‌های کاغذی استفاده می‌کردند. در این سیستم با توجه به میزان اندوخته‌ی طلا در خزانه‌ی ملی هر کشور، امکان ورود ارز جدید و تغییر ارزش آن وجود داشت. به‌عبارت دیگر، دولت‌ها فقط متناسب با میزان دخیره‌ی طلا، می‌توانستند ارز جدید تولید و وارد چرخه‌ی اقتصادی کشور کنند و نمی‌توانستند با فاکتورهای اقتصادی دیگر بر روی ارزش پول تاثیر بگذارند.

اما پس از ورود ارز فیات به چرخه‌ی اقتصاد کشورها، مسئولین اقتصادی کنترل بیشتری بر روی میزان تولید ارز جدید و نحوه‌ی ارزش‌گذاری بر روی پول ملی کشور داشتند. این رویه در زمان بحران‌ها و شرایط مختلف اقتصادی، این امکان را به دولت‌مردان و بانک‌های مرکزی هر کشور می‌داد تا با کاهش یا افزایش ارزش پول شرایط را راحت‌تر کنترل کنند.

آن دسته از کارشناسان که موافق استاندارد طلا بودند؛ عقیده داشتند اگر اسکناس پشتوانه‌ی فیزیکی داشته باشد، ثبات بیشتری نیز خواهد داشت.

اما مخالفان استاندارد طلا معتقد بودند که خود فلز طلا نیز هیچ‌گاه ثبات قیمت ندارد و این عدم ثبات بر روی ارزش پول تاثیر منفی خواهد داشت.

مزایای استفاده از ارز فیات

در ادامه به بررسی مزیت‌های پول فیات می‌پردازیم:

کمیاب نمی‌شود: پول‌های کالایی یا ذخایر طلا که در سیستم‌های استاندارد طلا مورد استفاده قرار می‌گیرند، به دلیل اینکه کالا و شئ هستند؛ ممکن است در برهه‌های زمانی خاص نایاب یا کمیاب شوند. اما پول‌های فیات را می‌توان به راحتی و بدون محدودیت تولید کرد.

کم هزینه است: چاپ پول‌های کاغذی بدون پشتوانه بسیار کم هزینه‌تر از ذخیره‌ی طلا است. همچنین تولید این پول‌‌ از پول‌های کالایی نیز هزینه‌ی کم‌تری دارد.

انعطاف‌پذیر است: همان‌طور که قبل‌تر هم توضیح دادیم؛ دولت‌ها و بانک‌های مرکزی در مواقع خاص و در زمان بحران‌های اقتصادی می‌توانند بر روی ارزش پول فیات تاثیر بگذارند.

در مبادلات بین‌المللی کاربردی است: به‌‌دلیل آن‌که بیشتر کشورهای دنیا این پول‌ها را به رسمیت می‌شناسند و فعالیت‌های اقتصادی خود را با ارز فیات انجام می‌دهند؛ مبادلات بین‌المللی با آن‌ها آسان‌تر است.

ذخیره کردن آن آسان‌تر است: پول‌‌های کالایی یا ذخایر طلا و نقره در سیستم‌های استاندارد طلا، نیاز به مکانی امن و مطمئن برای حفظ و نگه‌داری دارند. ذخیره‌ی طلا به‌عنوان پشتوانه‌ی پول ملی یک کشور (خزانه ملی) نیاز به یک سیستم پیچیده‌ی امنیتی دارد. اما پول‌های کاغذی جا و هزینه‌ی کم‌تری نسبت به این ذخایر برای حفظ و نگه‌داری نیاز دارند.

معایب استفاده از ارز فیات

این پول مانند هر جز دیگری از بازار و اقتصاد، چالش‌هایی نیز دارد:

ایجاد تورم: به‌دلیل آن‌که این پول‌ها را می‌توان به‌صورت نامحدود چاپ و تولید کرد؛ امکان ایجاد تورم از این طریق همیشه وجود دارد.

پیشینه بد: چندین حکومت و دولت تا‌کنون با اتکا به ارزهای فیات و تولید بیش ‌از حد آن سرانجام به ورشکستگی اقتصادی و یا از دست دادن قدرت رسیده‌اند. (ورشکستگی دولت زیمباوه در قرن بیست و یکم)

مقایسه ارزهای دیجیتال و ارزهای فیات

ارزهای دیجیتال ماهیت فیزیکی ندارند و قابل رویت نیستند. این پول‌ها در بستر بلاکچین‌ فعالیت می‌کنند و در کیف پول‌های دیجیتالی ذخیره می‌شوند. ارز دیجیتال در دهه ۹۰ میلادی به‌وجود آمد و با معرفی چند نمونه‌ی ناموفق مانند ای گلد و ریزور لیبرتی پا به عرصه‌ی اقتصاد جهان گذاشت. اما در سال ۲۰۰۹ محبوب‌ترین ارز دیجیتالی یا رمزارز جهان یعنی بیت کوین (BTC) به دنیا معرفی شد و تحولی عظیم در دنیای ارزهای دیجیتال ایجاد کرد. بیت کوین و سایر رمزارزها دریچه‌ای تاره به سوی اقتصاد جهانی گشوده‌اند.

این ارزها تفاوت‌های عمده‌ای با اسکناس‌ها و سکه‌های رایج امروز جهان دارند. در ادامه به بررسی این تفاوت‌‌ها می‌پردازیم.

• تنها وجه اشتراک ارزهای فیات و دیجیتال، نبود پشتوانه‌ی فیزیکی در هر دوی این سیستم‌های پولی است.
• بیشتر رمزارزها در مقدار محدودی تولید می‌شوند و برای تولید محدود آن‌‌ها پروتکل‌های خاص مشخص شده است (هاوینگ بیت کوین). سایر آن‌ها نیز برای کنترل این موضوع پروتکل‌‌هایی را تعیین کرده‌اند که از ایجاد تورم جلوگیری کنند. این امر نقطه‌ی مقابل امکان تولید بی‌رویه ارزهای فیات (عامل اصلی تورم) است.
• برخلاف دلیل پیدایش ارزهای فیات که کنترل بیشتر دولت‌مردان و بانک‌های مرکزی بوده است، کریپتوکارنسی یا رمزارز با هدف عدم تمرکز و کنترل‌زدایی به‌وجود آمده است.
• استفاده از پول فیات بستگی به مرزهای جغرافیایی و پذیرش آن در کشوری دارد که قصد دارید از آن استفاده کنید. اما پول دیجیتالی محدودیت مرزی و جغرافیایی ندارد و در سراسر دنیا قابل استفاده است.
• ارزهای دیجیتال به‌دلیل استفاده از سیستم‌های رمزنگاری در ساختار آن‌ها، امنیت بسیار بالایی دارند و امکان جعل، هک و سرقت آن‌ها بسیار پایین است. اما پول فیات به‌راحتی جعل می‌شود. حساب‌های بانکی که محلی امن برای نگه‌داری آن‌هاست، قابل هک شدن هستند و این پول‌ها همیشه در معرض سرقت قرار دارند.
• مهم‌ترین نکته که تا امروز در رقابت این دو ارز بسیار قابل توجه بوده است؛ میزان بالای پذیرش عمومی ارز فیات در مقایسه با ارز دیجیتال است. افکار عمومی هنوز آن‌چنان که باید و شاید ارزهای دیجیتال را به رسمیت نمی‌شناسد و پول فیات مقبولیت بیشتری دارد.
• مزیت دیگر ارزهای فیات به نسبت نوع دیجیتال آن‌ها، نوسانات پایین است. رمزارزها دنیای پر نوسانی دارند؛ از این رو افراد کم‌تری به سرمایه‌گذاری در این بازار اطمینان می‌کنند.

ارز دیجیتال، پایانی بر جهان پول فیات؟

هرچند ارزهای دیجیتال در چند سال اخیر جایگاه مناسبی در اقتصاد جهانی پیدا کرده‌‌اند، اما هنوز هم ارز فیات رایج‌ترین سیستم مالی در دنیاست. دلار، پوند و یورو با توجه به کشورهای چاپ کننده‌ی آن‌ها که همگی اقتصادهای قدرتمندی دارند؛ هنوز مهم‌ترین رکن فعالیت‌های اقتصادی در گوشه و کنار دنیا هستند. این ارزها هرچند تاریخچه سفیدی ندارند و مشکلات فراوانی تا به اینجا برای کشورهای مختلف و اقتصاد آن‌ها ایجاد کرده‌اند، اما هنوز هم پذیرش عمومی بیشتری نسبت به ارزهای دیجیتالی دارند.

زمان زیادی لازم است تا مردم جهان به جای پول‌هایی که قابل لمس هستند، پول‌هایی که فقط کدهای نوشتاری‌اند را بپذیرند. اما آینده‌ی هر دوی این نظام‌های مالی در هاله‌ای از ابهام است و مشخص نیست در سال‌های بعد کفه‌ی ترازوی کدام یک از آن‌ها سنگین‌تر باشد و بتواند بازارهای مالی جهان را تسخیر کند.

پول فیات در قرن دهم از چین سرچشمه گرفت، عمدتاً در سلسله‌های یوان، تانگ، سونگ و مینگ. در سلسله تانگ (۶۱۸-۹۰۷)، تقاضای زیادی برای پول فلزی وجود داشت که بیش از عرضه فلزات گرانبها بود.

به طور سنتی، پول فیات به شکل اسکناس و سکه عرضه می‌شد، اما فناوری کمک می‌کند تا پول فیات فیزیکی را با مدلی مبتنی بر اعتبار تکمیل کنند که در آن مانده‌ها و تراکنش‌ها به صورت دیجیتالی ثبت می‌شوند.

پول فیات چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

پول فیات چیست ؟ اگر از علاقه مندان حوزه های اقتصادی و بازارهای مالی مثل فارکس و ارزهای دیجیتال باشید قطعا تا به حال پول یا دارایی های فیات به گوش شما خورده باشد پیش تر در مقاله انواع پول چیست در مورد انواع پول با هم صحبت کردیم و اشاره ای نیز به پول فیات کردیم ولی با توجه به اهمیت زیاد این موضوع و ارتباط پول فیات با ارزهای دیجیتال در این مقاله از سایت دکتر رضا شیرازی قصد داریم ببینیم پول فیات چیست و شما را با ویژگی های آن آشنا کنیم در ادامه این مقاله همراه ما باشید

پول چیست ؟

یک اسکناس را در دست خود بگیرید چه چیزی میبینید ؟ یک تکه کاغذ! اگر واحدی به نام ریال ، دلار ، پوند یا غیره وجود نداشته باشد اسکناسی که در دست شما است چه ارزشی دارد ؟ قبل تر در مقاله پول چیست به طور مفصل در مورد ارزش ذاتی صحبت کردیم و گفتیم پول هایی که هم اکنون در اختیار ما وجود دارد و ما به آنها اسکناس میگوییم و معاملات مالی بر پایه آنها شکل میگیرند چیزی نیستند جز چند تکه کاغذ و هیچ ارزش ذاتی مزایا و معایب پول‌ فیات ای ندارند

پول های امروزی تکه هایی کاغذ هستند که دولت در ازای اعتمادی ما به خود ، به آنها ارزش داده است و در واقع این ارزش باعث شده است که یک تکه کاغذ به چیزی تبدیل شود که بتواند تمام معاملات اقتصادی و مالی دنیا را مدیریت کند. اما آیا از ابتدا اینگونه بوده است ؟ این اعتماد و ارزش چگونه شکل گرفته است؟

در ادامه به این موضوع میپردازیم و به طور مفصل آن را بررسی میکنیم

ارتباط طلا و پول فیات چیست ؟

همانطور که قبلا در مقاله سیستم های مالی به آن اشاره کردیم بعد از اینکه بشر روش های مختلفی را برای خرید و فروش و معامله امتحان کرد در نتیجه متوجه شد که استفاده از فلزات گرانبها مخصوصا طلا میتواند روش مطمئنی برای انجام معاملات باشد به همین دلیل شروع به استفاده از طلا به عنوان پشتوانه معاملات کرد. بعد از مدتی به علت ریسک حمل طلا و مشکلات مرتبط لا آن افراد تصمیم به استفاده از حواله های بانکی به جای طلا کردند البته این حواله ها به پشتوانه طلای موجود در بانک ها و خزانه ها در اختیار افراد قرار میگرفت

یعنی یک تنناسب بین میزان طلای موجود در بانک ها و حواله های در اختیار افراد وجود داشت این روش روش بسیار خوب و محبوبی در داخل یک کشور بود چرا که تنها به اندازه طلاها در کشور حواله وجود داشت و افراد هر زمانی که میخواستند میتوانستند حواله ها را به طلا تبدیل کنند حال بیایید ببینیم اگر چند بازرگان با حواله وارد یک کشور شوند و بخواهند در آن کشور حواله های خود را به طلا تبدیل کنند ، آنگاه چه اتفاقی می افتد ؟ با توجه به اینه حجم طلا با حواله های داخل کشور تناسب دارد در صورت استفاده از حواله های خارجی این تناسب به هم میخورد و بهم خوردن این تناسب مساوی است با از بین رفتن اقتصاد یک کشور!

در این زمان بود که کشور ها تصمیم گرفتند روشی را پیاده سازی کنند که از بروز این نوع مشکلات جلوگیری شود برای همین مفهومی به نام استاندارد طلا شکل گرفت. این مفهوم به این معنا بود که تمام کشورهای یک نرخ مبادله داشتند و در ازای دریافن مقدار مشخصی حواله یا اسکناس مقدار معینی طلا تحویل میدادند

از بین رفتن استاندارد طلا

روش استاندارد طلا روش خوبی بود چرا که دولت ها میتوانستد به طور نامحدود از ذخایر طلای خود استفاده و باز حواله و اسکناس ها را به طلا تبدیل کنند اما پس از مدتی این روش دچار مشکلاتی شد و اصلی ترین مشکل آن این بود که ذخایر طلا در حال تمام شدن بود! حال کشورها مانده بودند و حواله هایی که در دست مردم بود! چگونه کشورها میتوانستند این حواله ها را بدون پرداخت طلا ارزشمند کنند ؟ در این زمان بود که مفهومی جدید به نام پول های بی پشتوانه یا فیات شکل گرفت.بعد از اینکه دولت ها تصمیم گرفتند از پول بی پشتوانه استفاده کنند بازارهای مالی آن زمان به 2 دسته تقسیم شدند

1.دسته اول کسانی بودند که طلاهای زیادی در اختیار داشتند این دسته با توجه به اینکه حجم زیادی از طلای موجود را در اختیار داشتند میتوانستند با مدیریت عرضه و تقاضا نوسانات قیمتی در بازار طلا ایجاد کنند.

2.دسته دوم دولت ها بودند که میتوانستد از طریق بانک های مرکزی پول های بدون پشتوانه و بدون نیاز به طلا چاپ کنند و اینجا بود که تفاوت قدرت اقتصادی کشورها نمایان شد کشورهایی که دارای مدیریت صحیح تری بودند توانستند با مدیریت عرضه و تقاضای پول های فیات از جریان های تورمی جلوگیری کنند و بدنه اقتصادی کشورشان را مستحکم سازند در عوض کشورهایی با مدیریت ضعیف با چاپ بی رویه پول باعث ایجاد ابرتورم و کاهش قدرت خرید شدند

برای مثال اگر بخواهیم به نمونه از کشورهایی با مدیریت ضعیف اشاره کنیم میتوانیم به کشور زیمباوه اشاره کنیم. کشور زیمباوه در آغاز قرن 20 تصمیم گرفت برای خروج از بحران اقتصادی تا جایی که ممکن است پول چاپ و روانه بازار کند این اقدام باعث شد تا کشور زیمباوه دچار یک ابرتورم 500 درصدی شود.

حالا که به اندازه کافی با تاریخچه پول فیات آشنا شدیم وقت آن است که به تعریف اصولی پول فیات بپردازیم.

پول فیات چیست ؟

پول فیات یا پول بی پشتوانه به پولی گفته میشود که فاقد هر گونه ارزش ذاتی است و اقدامت دولتی و اعتماد افراد جامعه به آن ارزش میدهد مزایا و معایب پول‌ فیات اکثر ارزهایی که در حال حاضر به عنوان واحدهای پولی شناخته میشوند پول فیات هستند برای مثال دلار ، پوند ، ریال ، لیر و … همه پول فیات به شمار می آیند. علت اصلی ارزش پول فیات تلاش دولت صادر کننده آن برای با ارزش نگهداشتن آن است.

شاید فکر کنید برای اولین بار کشورهای غربی از پول فیات استفاده کرده اند اما اینگونه نبوده است برای اولین بار خاندان یوآن در چین از پول فیات استفاده کردند و علت آن کمبود طلا و کاهش ذخایر طلای این خاندان بود.

در قدم بعد به سراغ مزایا و معایب پول فیات میرویم

مزایا و معایب پول فیات چیست ؟

پول فیات در کنار مزایایی که دارد معایبی را نیز با خود به همراه می آورد که در ادامه به آنها اشاره میکنیم

1.مزایای پول فیات

از جمله مزایای پول فیات میتوان به موارد زیر اشاره کرد :

• نبود کمبود : پول های فیات هیچ گاه تمام نخواهند شد و صرفا کافیست در بانک ها چاپ شوند
• مقرون به صرفه بودن : استفاده و تولید پول های فیات برای دولت ها بسیار مقرن به صرفه تر است
• منعطف بودن : دولت ها هنگام مواجه با بحران های اقتصادی با روش های زیادی میتوانند از پول های فیات استفاده کنند
• بین المللی : این نوع پول ها به راحتی قابل تبدیل به سایر ارزها و استفاده در سایر کشورها هستند

2.معایب پول فیات

از جمله معایب پول های فیات میشود به موارد زیر اشاره کرد :

• تورم : تولید و چاپ بیش از حد پول های فیات و برهم زدن تعادل عرضه و تقاضا مساوی است با کاهش ارزش پول و افزایش قمیمت ها و در نهایت به وجود آمدن جریان های تورمی. همانطور که قبل تر به آن اشاره کردیم بسیاری از کشورها به دلیل نداشتن علم درست اقتصاد با عرضه بیش از حد پول های فیات باعث ایجاد تورم در کشورهایشان شده اند
• افزایش نقدینگی : نفدینگی به پول هایی گفته میشود که خارج از نظام های بانکی در حال گردش است افزایش بیش از حد نقدینگی باعث آسیب بسیار جدی ای به پول های فیات میشود زیرا تقاضا برای خدمات و کالاها افزایش پیدا میکند و در صورتی که این تقاضا به درستی پاسخ داده نشود باعث ایجاد تورم میشود
• در خطر افتادن دولت ها : برخی از دولت ها ناخواسته با افزایش چاپ و عرضه پول های فیات باعث از بین رفتن اقتصاد و در نهایت دولت خود میشوند بنابراین مهم است که دولت ها به درستی بتوانند از پول های فیات استفاده کنند.

ما در این مقاله از سایت دکتر رضا شیرازی تلاش کردیم شما را با پول فیات ، تاریخچه و ویژگی های آن آشنا کنیم و ببینیم پول فیات چیست استفاده درست از پول فیات و داشتن دانش در مورد آن در بازارهای مالی بسیار اهمیت دارد امیدواریم از این مقاله لذت برده باشید

پول یا ارز فیات چیست؟ مزایا، معایب و تفاوت Fiat Currency با سایر ارزهای دیجیتال

زمان مطالعه: ۶ دقیقه اگر شما هم در مقام مدیر یا فردی که وظیفه کنترل و انجام تراکنش‌های شرکت، دفتر و یا کسب و کار خود را دارد فعالیت می‌کنید، ممکن است در چندین سال اخیر با بزرگ‌تر شدن جریان رمزارزها به فکر تغییر روش انجام تراکنش‌های خود با استفاده از رمزارزها افتاده باشید. اولین قدم برای این کار […]

اگر شما هم در مقام مدیر یا فردی که وظیفه کنترل و انجام تراکنش‌های شرکت، دفتر و یا کسب و کار خود را دارد فعالیت می‌کنید، ممکن است در چندین سال اخیر با بزرگ‌تر شدن جریان رمزارزها به فکر تغییر روش انجام تراکنش‌های خود با استفاده از رمزارزها افتاده باشید. اولین قدم برای این کار شناخت تاریخچه، وضعیت فعلی و نکات مثبت و منفی این سیستم‌های تراکنش مالی است. یکی از ارزهایی که امروزه در خصوص آن زیاد صحبت می‌شود، ارز فیات می‌باشد. در این مقاله در خصوص ارز فیات و نقش آن در سیستم‌های مختلف تراکنشی صحبت می‌کنیم.

ارز فیات چیست؟ و از چه زمانی ابداً شد و با ارزهای دیجیتال چه تفاوتی‌هایی دارد؟

فیات کارنسی (Fiat Currency) به هر نوع پول بی‌پشتوانه یا حکمی (توسط دولت‌ها) گفته می‌شود. به طور ساده‌تر می‌توان گفت ارز فیات پولی است که هیچ ارزش ذاتی و پشتوانه‌ای ندارد. همچنین چاپ، تکثیر و استفاده از آن به وسیله دولت‌ها انجام می‌گیرد. با توجه به همین تعریف بزرگ‌ترین نقطه ضعف آن نیز همین نظارت دولت بر آن است.

ممکن است فیات کارنسی در زمان‌های متفاوت بسته به نوع تصمیم‌گیری و سیاست‌های اقتصادی به‌طور غیرقابل اندازه‌ای تکثیر گردد. این تکثیر می‌تواند موجب بی‌ارزش شدن آن شود. جالب است بدانیم دلار آمریکا، ریال ایران و پوند انگلیس و یورو همگی به نوعی ارز فیات محسوب می‌شوند.

تاریخچه پیدایش

قرن‌ها پیش سیستمی مشابه ارزهای فیات برای اولین بار در چین ابداع شد. این سیستم برای مبادله کالاهای تجاری مهمی مانند طلا، نقره و ابریشم مورد استفاده قرار گرفت. اما همان‌طور که اشاره کردیم، تکثیر بی‌اندازه و عدم حفظ ارزش آن طی سالیان توسط دولت، مشکلساز شد.

این تکثیر بیش از حد دیگر باعث ایجاد ابر تورم شد و نابودی حکومت‌های مهمی در تاریخ را رقم زد. اما از طرفی این سیستم به دولت‌ها و حکومت‌ها این اجازه ایجاد ارز بدون پشتوانه را می‌داد. آنها میتوانستند برای ادامه فعالیت، بدون نگاه به پشتوانه طلای خود، یک ارز را به وجود بیاورند. با استفاده از این ارز میتوانستند بسیاری از نیازهای اقتصادی موجود را تأمین کنند. حتی می توانستند در برهه‌های مهمی از سقوط و تورم‌های کوتاه مدت نجات یابند.

مثال برای ارز فیات

در این بخش با یک مثال سعی می‌کنیم مفهوم ارز فیات را قابل فهم‌تر کنیم.
تصور کنید شما برای خرید کالایی مانند ماشین یا خانه نیازمند این هستید تا مقداری طلا بسته به ارزش آن به فروشنده پرداخت کنید. برای انجام این کار لازم است تا تمام سرمایه خود (مثلاً سکه نقره) را در ازای مقداری طلا به کسی بدهید (صرافی) و از او طلا دریافت کنید. بعد از خرید کالای مورد نظر، فرد فروشنده هم نیازمند پرداخت حقوق کارمندان است اما نمی‌تواند به میزان دقیقی این طلا را بین آنها تقسیم کند. حالا او نیز مجبور است طلای خود را به شخص واسطه‌ای بدهد و در ازای آن واحدهای کوچک‌تر طلا (یا سکه‌های کم ارزش‌تر) دریافت نماید. شاید این برای کسب و کارهای کوچک مشکلی نباشد اما در دولت‌ها برای پرداخت حقوق به صدها نفر این سیستم بسیار وقت گیر و پرهزینه است. از طرفی ما با ذخایر بسیار محدود طلا در جهان در طرف هستیم. از این رو این ایده که به جای طلا از چیزی به عنوان واسط (پول اسکناس و نه سکه طلا) استفاده شود بسیار منطقی‌تر و از لحاظ اقتصادی سودمندتر است.
این مثال می‌توانید اولین جرقه‌های ایجاد ارز فیات را نشان دهد.

نمونه‌های خصوصی و موفق ارز فیات

از نمونه‌های مهم ارز فیات که تا کنون با موفقیت به راه خود ادامه دادند می‌توان به شبکه پلی استیشن اشاره کرد. در این شرکت شما به ازای پرداخت مستقیم پول در ابتدا باید کارت‌های مخصوص این شرکت را خریداری کنید (نوعی از ارز مخصوص) و با وارد کردن آن به حساب کاربری، مبلغ دلاری آن را دریافت کنید. باید به این نکته دقت داشت این امر موجب آن می‌شود که اولاً ارزش این کارت‌ها در مقابله با کاهش ارزش دلاری تغییر نکند (یا حداقل کم‌تر تغییر کند) و ثانیا باعث می‌شود که شرکت فوق در صورت نیاز، دلار را با ارز دیگری جایگزین کند.

ارز فیات در مقابل ارزهای دیجیتال

همان‌طور که گفتیم ارز فیات توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی ساخته و مورد استفاده قرار می‌گیرد و کنترل می‌شود. همچنین اشاره کردیم که ارز فیات بدون نگاه به پشتوانه طلا یا همان کالای فیزیکی به وجود می‌آید. شاید این تنها نقطه مشترک این‌گونه ارزها با ارزهای دیجیتال باشد. در مبحث ارزهای دیجیتال کنترل آن‌ها به دلیل استفاده از بلاک چین غیر متمرکز است و نهاد خاصی نمی‌تواند بر آن نظارت کند و از طرفی برخلاف ارز فیات عرضه محدودتر و کنترل شده‌تری دارند. از طرفی باید به این نکته نیز توجه داشت که این عدم نظارت مستقیم در تراکنش‌های بین‌المللی جذابیت بیشتری را برای کاربران فراهم می‌آورد و مشخصاً برخلاف سیستم کلاسیک فیاتی پیگیری‌ها را نیز مشکل می‌کند. نکته قابل ملاحظه دیگر در این بحث توجه به تازگی ارزهای مجازی، بی ثباتی بازارهای آن نسبت به بازار فیات و در نتیجه عدم استقبال از آن‌هاست.

یکی از نمونه‌هایی که در آن از ارز دیجیتال به جای ارز فیات استفاده شده است، فروش آلبوم موسیقی یکی از خوانندگان رپ آمریکا اشاره کرد. در حالی که هنوز چند سالی از معرفی رمزارزهای معروف مانند بیت کوین نگذشته بود، ۵۰ سنت، یک خواننده رپ مشهود، آلبوم خود را با استفاده از بیت کویت به فروش رساند. البته این نکته را هم باید بگوییم که زمانی که این آلبوم فروخته می‌شد قیمت بیت کوین هنوز به بالای ۱۰۰ دلار هم نرسیده بود!

مزایا و معایب فیات کارنسی (ارز فیات)

در طول تاریخ بشر و تمدن‌ها مزایا و معایب پول‌ فیات هرگونه تلاشی برای تغییر و استفاده از شیوه جدید و حتی بیان نقطه نظرات علمی و استدلالی همیشه با ترسی از قضاوت شدن و حتی محکومیت همراه بوده است. امروزه نیز با توجه به توسعه و پیشرفت علم و سطح آگاهی جوامع، ما نیز باید با بررسی تخصصی و ریز به ریز نکات اقدام به برداشتن گام‌هایی برای تغییر خود یا کسب و کارمان کنیم. البته نا آگاهی از شرایط موجود و عوامل تأثیرگذار بر اقتصاد و شرایط حاکم نیز نباید باعث اتخاذ تصمیمات احساسی شود. برای هموار ساختن این راه باید همیشه نکات مثبت و منفی را در کنار کمک گرفتن از نمودارها و تجربیات گذشته در نظر داشته باشیم.

ارز فیات هم به مانند هر موضوعی که به تازگی ابدأ می‌شود، نکات مثبت و مفنی همراه خود داشته و خواهد داشت.

– هزینه: طبیعتاً فیات مقرون به صرفه‌تر از پول متکی بر کالا یا طلاست.
– پاسخگویی: ارز بی‌پشتوانه طبیعتاً از لحاظ انعطاف‌پذیری برای دولت‌ها جایگاه ارزشمندی دارد.
– آسودگی: محافظت و نظارت بر ارز فیات برخلاف طلا و دیگر کالاها راحت‌تر و کم هزینه است.
– ریسک پذیری: از نظر بعد تاریخی سیستم ارز فیاتی همواره خطرات جدی را متوجه دولت‌ها کرده است.

چالش‌های ارز فیات

– آیا تمامی رمز ارزها بدون پشتوانه هستند؟

برای جواب به این سؤال باید کمی بیشتر تحقیق کنید. اگر تا کنون فقط اسم بیت کوین را شنیده‌اید، حتماً می‌دانید که مانند انواع ارز فیات بدون پشتوانه فیزیکی تولید می‌شود اما شاید برایتان جالب باشد که بدانید ارز دیجیتال تتر برخلاف این رویه یک استیبل کوین است و کوینی با مقدار ثابت است و هر تتر با یک دلار آمریکا پشتیبانی می‌شود. امروزه تتر به تأمین نقدینگی و کم شدن ضرر کاربران در برابر نوسانات بازار کمک می‌کند. از این رو رمزارز بسیار مهمی است و از محبوبیت بالایی برخوردار است.
– آیا سرمایه گذاری روی ارزهای بدون پشتوانه راه حلی منطقی است؟
پاسخ به وضعیت مالی و هدف‌های آتی که برای کسب و کار خود برنامه‌ریزی کرده‌اید همگی به اندازه‌ای تأثیرگذار هستند. مطمئناً شناخت کافی و مطالعه و پیگیری این بازارها به شما کمک می‌کند تا حد زیادی از خطرات احتمالی در امان باشید.

– آیا سرمایه‌گذاری یا روی آوردن به بازار شت کوین‌ها می‌تواند گره گشای مشکلات اقتصادی باشد؟

بازار شت‌کوین که در بین محبوبیت ارزهای کوینی جای خود را در سبد خرید مشتریان باز کرده است، بازاری به شدت محبوب و مورد توجه سرمایه گذاران جسور و حتی در مواقعی سودجویان و کلاه برداران می‌باشد. باید بسیار با احتیاط به رسد این کوین‌ها پرداخت. در این بازار ارزهایی هستند که با افزایش ارزش ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ درصدی توانسته‌اند سرمایه گذاران خود را به سودهای هنگفتی برسانند و مطمئناً به علت عدم نظارت در بسیاری از نمونه‌ها به ضررهای میلیونی هم رسیده‌اند.

– آیا ارز فیاتی محبوبیت بالاتری دارد؟

جواب این سؤال بستگی به منطقه جغرافیای شما دارد. برای مثال در ایران استفاده از بازار ارز فیاتی سالیان درازی است که هم مورد توجه شرکت‌ها و ارگان‌ها بوده و هم مورد استقبال کارکنان. در این روش استفاده از کوپن خرید، کوپن تخفیف و حتی کوپن پرداخت قسطی سالیان درازی است که مورد قبول واقع شده است و هم اکنون نیز طرفداران زیادی دارد.

سخن آخر

در حال حاضر کسب اطمینان از آینده ارزهای دیجیتال به علت تازگی و وجود چالش‌های مختلف امکان‌پذیر نیست. در کنار این برای مثال قیمت بیت کوین در یکی دو سال اخیر افت و خیزهای فراوانی را همراه داشته اما هنوز در ابتدای راه قرار دارد و استقبال از آن به حد کافی و مطمئنی انجام نگرفته است. در بحث انواع ارز فیات هم با توجه به سابقه آن و خطرات تورمی که همراه خود دارد باید با درایت تصمیم به انتخاب یکی از این دو راه یا استفاده از آن‌ها به شکل منطقی و اشتراکی گرفت.

پول فیات چیست و چه تفاوتی با رمزارزها دارد؟

پول هسته اصلی اقتصاد است. امروزه تمام پول‌های مورد استفاده در اقتصادهای غربی، ارز یا پول فیات است. اسکناس دلار، یک تکه کاغذ است که نه ارزش ذاتی دارد و نه می‌توان آن را در بانک مرکزی به طلا یا سایر کالاهای فیزیکی تبدیل کرد. بنابراین، ارزهای فیات هیچ پشتوانه فیزیکی ندارند. پس پول فیات چیست و چه چیزی آن را ارزشمند کرده است؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ می‌دهیم و نحوه کارکرد ارز فیات، تاریخچه و مزایا و معایب پول کاغذی را بررسی می‌کنیم و در آخر به مقایسه پول بی‌پشتوانه با ارزهای دیجیتال می‌پردازیم.

پول فیات چیست؟

در باور عامه مردم تمام ارزها و پول‌های جهان، دارای پشتوانه طلا، نقره و یا هرگونه کالای فیزیکی واقعی هستند. در گذشته این باور مردم درست بود اما امروز دیگر این چنین نیست. به زبان ساده، ارزهای فیات، کالایی هستند که ارزش خود را از کالاهای فیزیکی نمی‌گیرند، بلکه ارزش خود را از دولت صادر کننده آن می‌‌گیرند. در گذشته، ارزش پول به طلا و نقره ذخیره شده در خزانه‌های یک کشور وابسته بود؛ اما در مورد پول فیات، ارزش آن‌ها به ارتباط میان عرضه و تقاضا و ثبات اقتصادی کشور صادرکننده آن وابسته است.

در دنیا همچنان پول‌هایی وجود دارند که ارزش آن‌ها به پشتوانه کالایی آن‌هاست که به این پول، پول کالایی یا Commodity Money می‌گویند و در نقطه مقابل پول فیات قرار دارند. دلار، یورو، پوند و بسیاری دیگر از ارزهای مطرح در جهان، ارز فیات یا پول بدون پشتوانه به شمار می‌روند.

مفهوم پول در تاریخ بشر در گونه‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. کاربرد و هدف اصلی ایجاد پول، تسهیل در انجام مبادلات میان انسان‌ها است. در مصر باستان مردم برای انجام مبادلات خود از فلز استفاده می‌کردند. همانطور که در متون اقتصادی نوشته شده، در منطقه جغرافیایی ترکیه کنونی، قوم Lydians برای اولین بار از سکه‌های طلا و نقره برای مبادلات خود استفاده می‌کرده‌اند.

تاریخچه پول کاغذی

کشوری چین در قرن هفتم میلادی اولین کشوری بود که از پول کاغذی برای مبادلات خود استفاده کرد (منبع). در قرن یازدهم، عرضه این پول کاغذی به صورت انحصاری در اختیار حکومت چین بود. پول در شکل کاغذی، در قرن ۱۵ میلادی در امپراطوری سوئد برای اولین بار مورد استفاده قرار گرفت و به این شکل، پول کاغذی یا اسکناس وارد دنیای غرب شد.

تغییر پول در قرن بیستم

پس از جنگ جهانی اول، دولت‌ها و کشورها متعهد شدند که در صورت تقاضای افراد، پول کاغذی کشور خود را با کالاهای موجود در کشورشان (عموما طلا) بازخرید کنند. به عبارتی در آن سال‌ها دولت‌ها متعهد بودند که اگر فردی پول کاغذی را به دولتی ارائه دهد، آن دولت باید معادل طلای آن را پرداخت کند. با این‌حال، هزینه‌های جنگ و مشکلات اقتصادی بعد از آن به قدری بالا بود که کشورها مجبور به دریافت وام از سایر کشورها شدند و هزینه توسعه مجدد کشور، به شدت بالا رفت.

این افزایش هزینه‌ها مانع از عملیاتی کردن صددرصد تعهد دولت‌ها شد. کم کم دولت‌ها تعهدات خود را زیر پا گذاشتند و حاضر به دریافت پول و پرداخت معادل کالایی آن نشدند؛ در واقع امکان چنین کاری برای آنها وجود نداشت. کم کم پول چاپ شده توسط دولت‌ها بدون ایجاد پشتوانه کالایی آن رواج یافت. نتیجه چنین تصمیمی، افزایش تورم و کاهش ارزش پول کشورها بود.

توافق برتون وودز (Bretton Woods)

از سال ۱۹۴۴ تا ۱۹۷۱ میلادی توافقی تحت عنوان Bretton Woods انجام شد که مطابق آن، هر ۳۵ دلار آمریکا معادل ۱ اونس طلا ارزش‌گذاری شد. از این رو، پول سایر کشورها با ارزش دلار تنظیم شده و دیگر نیازی به پشتوانه‌سازی کالایی نداشتند. ایالات متحده نیز متعهد شد که با خرید پشتوانه طلا برای دلارهای خود و نگهداری آنها در بانک‌های مرکزی سایر کشورها، به توافق برتون وودز متعهد بماند.

شوک نیکسون

Nixon Shock اصطلاحی برای توصیف تاثیرات مجموعه‌ای از سیاست‌های اقتصادی مطرح شده توسط ریچارد نیکسون، رئیس جمهور آمریکا در سال ۱۹۷۱ است. مهم‌ترین اثر سیاست‌های نیکسون فروپاشی نظام پولی برتون وودز بود. این شوک عملا پایانی بر قرارداد Bretton Woods بود و نتیجه آن توقف تبدیل دلار امریکا به طلا شد. از آن زمان تا به امروز، سیستم پول‌های فیات در سطح جهان پذیرفته شد. اصلی‌ترین مولفه پول فیات، نداشتن پشتوانه کالایی است.

ارز فیات چطور کار می‌کند؟

چیزی که ارزهای فیات را ارزشمند می‌کند، قدرت کشوری است که آن را چاپ و عرضه می‌کند و همچنین پذیرش طرفین قراردادها در استفاده از آن ارز است. در واقع زمانی که مردم جهان در ذهن خود یک ارز مانند دلار را می‌پذیرند و در مبادلات مالی خود از آن به عنوان انتقال ارزش استفاده می‌کنند، آن ارز ارزشمند می‌شود. از این رو اگر مردم اعتقاد و اعتماد خود را نسبت به یک پول فیات از دست بدهند، آن پول دیگر ارزشی نخواهد داشت.

این اتفاقی است که در مورد پول فیات رخ می‌دهد. در مورد پول‌های کالایی چنین اتفاقی رقم نمی‌خورد؛ زیرا آن پول به دلیل داشتن پشتوانه کالایی، ذاتا دارای ارزش است. اگر از فردا مردم جهان به این نتیجه برسند که دلار را در تبادلات مالی خود استفاده نکنند و در قراردادهای تجاری خود از ارز دیگری استفاده کنند، ارزش دلار کاهش یافته و به تدریج از چرخه مالی خارج خواهد شد. از طرفی اگر دولتی سیاست‌های نادرست پولی را در زمینه پول فیات ملی خود اتخاذ کند، مستقیما در ارزش آن تاثیر خواهد گذاشت. لذا تعادل میان عرضه و تقاضا و همچنین قدرت اقتصادی، نظامی، فرهنگی و غیره یک کشور، مستقیما در ارزش ارز ملی آن تاثیر دارد.

مثال‌هایی از پول فیات

ارزش یک ارز فیات به شدت به سیاست‌های اقتصادی یک کشور وابسته است؛ برای مثال، کشور زیمباوه نمونه‌ای از بدترین انواع مدیریت ارز یک کشور است. بانک مرکزی این کشور در زمان مواجهه با بحران اقتصادی، با سرعت خیره‌کننده‌ای اقدام به چاپ پول کرد. نتیجه چنین اقدامی در زیمباوه، وقوع ابرتورم در اقتصاد این کشور بود. تورم کشور زیمباوه در سال ۲۰۰۸ بین ۲۳۰ تا ۵۰۰ میلیون درصد تخمین زده شد (منبع). قیمت‌ها با چنان سرعتی افزایش می‌یافت که مردم برای خرید کالاهای اساسی مجبور به حمل کیسه‌های پول بودند. در اوج بحران اقتصادی در این کشور، ارزش ۱۰۰ تریلیون دلار زیمباوه معادل ۴۰ سنت دلار امریکا بود (منبع).

مزایا و معایب پول بدون پشتوانه

در این بخش به بیان مزایا و معایب ارزهای فیات می‌پردازیم. البته اقتصاددانان و سایر کارشناسان امور مالی، در زمینه ارزهای فیات اتفاق نظر ندارند. موافقان و مخالفان این سیستم پولی دلایل خود را دارند که هیچ کدام را نمی‌توان ۱۰۰ درصد درست یا غلط دانست.

• کمبود: یکی از مشکلات پول کالایی، کمبود منابع و کالاهای دارای ارزش برای پشتوانه سازی یک ارز است. اقتصاد کشورها به سرعت پیشرفت می‌کنند و اگر بخواهیم با سیستم قبل، معادل ارزهای خود ذخایر طلا و کالاهای دارای ارزش داشته باشیم، با کمبود منابع مواجه خواهیم شد و همچنین نگهداری و ذخیره طلا و استفاده نکردن از آن، کار عقلانی به نظر نمی‌رسد. از این رو پول فیات تحت تاثیر کمبود کالای فیزیکی مانند طلا قرار نمی‌گیرد و محدودیتی برای آن نخواهد داشت.
• هزینه: تولید پول فیات نسبت به پول کالایی مقرون به صرفه‌تر است و هزینه بسیار کمتری دارد.
• انعطاف‌پذیری: ارز فیات به دولت‌ها و بانک‌های مرکزی آن‌ها انعطاف‌پذیری کامل مزایا و معایب پول‌ فیات در زمان وقوع بحران‌های اقتصادی را می‌دهد. پول کالایی چنین انعطافی ندارد.
• هزینه نگهداری: پول کالایی دارایی پشتوانه طلا، نقره و غیره است. این کالاها، پشتوانه ارز ملی یک کشور است و نگهداری و حفاظت از آن، مسئله‌ای حیاتی برای کشورهاست. هزینه نگهداری خزانه یک کشور بسیار بالاست. در حالی که ارزهای فیات هیچ پشتوانه فیزیکی نداشته و در نتیجه هزینه نگهداری ندارند.
• ارزش ذاتی: ارز فیات هیچ ارزش ذاتی ندارد. این سیستم به دولت‌ها این اجازه را می‌دهد که از هیچ، پول خلق کنند. این اتفاق منجر به ایجاد تورم بیش از اندازه در کشور خواهد شد و می‌تواند باعث فروپاشی سیستم اقتصادی یک کشور شود.
• پیشینه تاریخی: از نظر تاریخی، پیاده سازی سیستم‌های اقتصادی مبتنی بر پول فیات در نهایت منجر به فروپاشی و سقوط مالی یک کشور شده که نشان می‌دهد استفاده از این سیستم خطر بالایی دارد.

ارزهای فیات در مقایسه با رمزارزها

نداشتن پشتوانه فیزیکی وجه اشتراک ارزهای رمزنگاری شده و ارزهای فیات است؛ اما تفاوت اصلی آنها در این است که پول‌های فیات توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی کشورها کنترل می‌شود و تصمیمات آن‌ها مستقیما بر روی ارز آن کشور تاثیر دارد. اما ارزهای دیجیتال کاملا غیرمتمرکز هستند و هیچ نهاد مرکزی آن را کنترل نمی‌کند.

تفاوت قابل توجه دیگر این دو سیستم مالی، شکل پولی است که در این دو سیستم عرضه می‌شود. بیت کوین و بسیاری از ارزهای دیجیتال عرضه محدودی دارند و مقدار مشخصی از آن‌ها وجود دارند و هیچ کس نمی‌تواند تعداد آن را افزایش یا کاهش دهد و کاملا الگوریتمی‌اند. در مقابل، دولت‌ها و بانک‌های مرکزی هیچ محدودیت و مانعی برای چاپ پول ندارند و عملا عرضه ارز فیات نامحدود است.

از آنجا که ارزهای رمزنگاری شده، شکل دیجیتالی پول هستند و مزایا و معایب پول‌ فیات هیچ فرم فیزیکی ندارند، به مکان جغرافیایی خاصی محدود نبوده و بدون مرز هستند. تراکنش‌ها در سیستم رمز ارزها برخلاف ارزهای فیات، غیرقابل بازگشت است.

نوسان قیمت ارزهای دیجیتال در مقایسه با ارزهای فیات بسیار بالاست. یکی از دلایلی که رمز ارزها را نمی‌توان به جایگزین ارزهای فیات تبدیل کرد، همین نوسانات بالای قیمتی آن‌هاست. ثبات قیمت یکی مولفه‌های اساسی در مورد یک ارز است.

پرسش و پاسخ (FAQ)

پول فیات نوعی از پول است که توسط دولت‌ها ساخته می‌شود و هیچ پشتوانه فیزیکی ندارد.

• تفاوت رمزارزها و پول فیات چیست؟

پول‌های فیات به طور مستقیم توسط دولت‌ها کنترل می‌شوند و تصمیم‌های دولت‌ها روی این پول‌ها تاثیر مستقیم می‌گذارند. اما رمزارزها کاملا غیرمتمرکز عمل می‌کنند و هیچ نهاد واسطی آنها را کنترل نمی‌کند.

سخن پایانی

در این مقاله پول فیات را معرفی کردیم. مختصری از تاریخچه پول در زندگی بشر را شرح داده و انواع پول را بررسی کردیم. ارز فیات در مقابل ارز یا پول کالایی قرار می‌گیرد و وجه تمایز آن، نداشتن پشتوانه کالایی است. ارزش ارزهای فیات به قدرت کشور صادر کننده آن وابسته است. در انتهای مقاله نیز ارزهای دیجیتال را به عنوان گونه جدیدی از ارز معرفی کردیم و شباهت‌ها و تفاوت‌های رمز ارزها را با پول‌های فیات مقایسه کردیم.

پول یا ارز فیات (بدون پشتوانه) چیست؟

پول فیات به ارز دولتی بدون پشتوانه طلا یا نقره گفته می‌‌شود که ارزش خود را از عرضه و تقاضا و ثبات دولت صادرکننده آن می‌‌گیرد. ارزهای بزرگ جهان بدون پشتوانه هستند و این پول دارای مزایا و معایبی است؛ مثلاً اگر دولت‌‌ها بتوانند مدیریت مناسبی بر عرضه پول و مدیریت اقتصادی داشته باشند، می‌‌تواند منافع زیادی در پی داشته باشد. اما در صورت بروز اشتباهاتی مانند چاپ بیش از حد اسکناس، تورم شدیدی شکل می‌‌گیرد، مانند آنچه در اوایل قرن اخیر در زیمباوه رخ داد.

پول فیات یا بدون پشتوانه همان ارز دولتی است که از حمایت یک کالای فیزیکی مانند طلا یا نقره برخوردار نیست بلکه توسط دولت پشتیبانی می‌‌شود. ارزش پول فیات به‌‌جای ارزش کالای پشتیبان آن، مانند آنچه در پول کالا می‌‌بینیم، از رابطه بین عرضه و تقاضا و ثبات دولت صادر‌‌کننده آن تامین می‌‌شود. بیشتر ارزهای کاغذی مدرن از جمله دلار ایالات متحده، یورو و ارزهای بزرگ دیگر جهان، ارزهای فیات هستند.

کلمه فیات از ریشه لاتین گرفته شده است و می‌‌توان آن را به «باید باشد» یا «بگذار انجام شود» ترجمه کرد.

نکات کلیدی درمورد ارز فیات:

• فیات یک ارز دولتی است که پشتوانه کالایی (مثلا طلا) ندارد.
• پول فیات کنترل اقتصاد را به دست بانک‌‌های مرکزی دولت‌‌ها می‌‌دهد چون آن‌‌ها هستند که میزان چاپ اسکناس را تعیین و کنترل می‌‌کنند.
• یکی از خطرات پول فیات این است که کشورها ممکن است میزان زیادی از آن را چاپ کنند که باعث ایجاد ابر تورم (hyperinflation) می‌‌شود.

روش کار پول فیات

پول فیات تنها به این دلیل ارزش دارد که دولت ارزش آن را حفظ می‌‌کند یا چون دو طرف معامله بر سر ارزش آن توافق دارند.

از نظر تاریخی، دولت‌‌ها با استفاده از فلزات گران‌‌بهایی مانند طلا و نقره سکه ضرب می‌‌کردند یا پولی کاغذی چاپ می‌‌کردند که قابل معاوضه با مقدار مشخصی کالای فیزیکی بود. پول فیات قابل تبدیل نبوده و نمی‌‌‌‌تواند بازخرید شود.

بیشتر ارزهای کاغذی مدرن ازجمله دلار ایالات متحده پول فیات هستند.

به این دلیل که پول فیات به ذخایر فیزیکی مانند اندوخته طلا یا نقره ملی پیوند نخورده است، ریسک از دست دادن ارزش خود به دلیل تورم یا حتی بی‌‌ارزش شدن درصورت بروز ابر تورم را دارد. اگر مردم باور خود به ارز ملی را از دست بدهند، آن پول دیگر نمی‌‌تواند ارزش خود را حفظ کند. این مورد با ارزی که مثلا دارای پشتوانه طلاست تفاوت دارد. این ارز به دلیل تقاضا برای طلا در صنعت جواهرات و همچنین تولیدکنندگان لوازم الکترونیکی، کامپیوترها و وسایل نقلیه هوایی، از ارزشی ذاتی برخوردار است.

دلار ایالات متحده هم یک پول فیات و هم پول قانونی رایج (legal tender) است که برای بدهی‌‌های خصوصی و عمومی مورد پذیرش است. پول قانونی رایج اساساً به ارز‌‌ی گفته می‌‌شود که قانونی بودن آن توسط دولت اعلام شود. دولت‌‌های زیادی اقدام به چاپ ارز فیات کرده و سپس با تعیین آن به‌‌عنوان استاندارد پرداخت بدهی، آن را به پول قانونی رایج بدل می‌‌کنند.

در ایالات متحده، در گذشته ارز این کشور دارای پشتوانه طلا (و در برخی موارد نقره) بود. دولت فدرال از زمان تصویب لایحه بانکداری فوق‌‌العاده سال 1933، شهروندان را از معاوضه ارز با طلای دولتی منع کرد. استاندارد طلا که ارز ایالات متحده را با طلای دولتی مورد پشتیبانی قرار می‌‌داد، در سال 1971 که ایالات متحده ارسال طلا به دولت‌‌های خارجی به ازای ارز ایالات متحده را متوقف کرد، به طور کامل به پایان رسید. از آن زمان گفته می‌‌شود که دلار آمریکا دارای پشتوانه «ایمان و اعتماد کامل» دولت ایالات متحده است، و «پول قانونی برای بدهی‌‌های عمومی و خصوصی» شناخته می‌‌شود اما در خزانه‌‌داری ایالات متحده یا بانک مرکزی، مانند سابق دیگر با پول قابل بازخرید نیست. بدین صورت دلار ایالات متحده حالا دیگر پولی قانونی است که قابلیت معاوضه با طلا، نقره یا کالاهای دیگر را ندارد.

مزایا و معایب پول فیات

پول فیات در صورتی که بتواند نقش‌‌هایی را ایفا کند که اقتصاد یک ملت از واحد پولی خود انتظار دارد، نقش‌‌هایی مانند ذخیره ارزش، ایجاد حساب عددی و تسهیل تبادل، به‌‌عنوان یک ارز خوب عمل خواهد کرد. پول فیات سینیورژ یا درآمد حاصل از چاپ و نشر پول بسیار خوبی دارد.

ارزهای فیات در قرن بیستم اهمیت و رواج یافتند و دلیل این رواج و اهمیت تا حد زیادی این بود که دولت‌‌ها و بانک‌‌های مرکزی به دنبال ایمن نگه داشتن اقتصادهای خود از بدترین اثرات رونق و رکود ملی چرخه‌‌های کسب‌‌وکار بودند. از آنجایی که پول فیات یک منبع کمیاب یا ثابت مانند طلا نیست، بانک‌‌های مرکزی کنترل بسیار بیشتری بر عرضه آن دارند و همین امر به آنان قدرت بیشتری برای مدیریت متغیرهای اقتصادی مانند عرضه اعتبار، نقدینگی، نرخ سود و نوسان قیمت می‌‌دهد. به‌‌عنوان مثال، بانک مرکزی ایالات متحده مسئولیت دوگانه پایین‌‌ نگه داشتن نرخ بیکاری و تورم را دارد.

با این حال، بحران مسکن سال 2007 و بحران‌‌های مالی متعاقب آن، این باور که بانک‌‌های مرکزی می‌‌تواند از رکود جدی اقتصادی توسط تنظیم عرضه پول جلوگیری کنند کمرنگ شد. به‌‌عنوان مثال، یک ارز دارای پشتوانه طلا عموماً با ثبات‌‌تر از پول فیات است چون عرضه طلا محدود است. فرصت‌‌های بیشتری نیز برای ایجاد حباب با پول فیات وجود دارد چرا که عرضه آن نامحدود است.

کشور آفریقایی زیمباوه در اوایل دهه 2000 به یکی از بدترین نمونه های ابر تورم تبدیل شد. بانک مرکزی زیمباوه در پاسخ به مشکلات شدید اقتصادی، شروع به چاپ پول با سرعت بسیار بالا کرد. این امر منجر به ابر تورم شد و نرخ تورم در سال 2008 در بازه 230 تا 500 میلیارد درصد قرار داشت. قیمت‌‌ها به شدت افزایش یافتند و مصرف‌‌کنندگان برای خرید محصولات مورد نیاز روزمره خود مجبور به حمل جعبه‌‌های بزرگ پول بودند. در اوج بحران، هر 1 تریلیون دلار زیمباوه حدود 50 سنت ایالات متحده ارزش داشت.