انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی یا Financial Markets زیر مجموعهای از نظام اقتصادی هستند که در آنها وجوه، اعتبارات و سرمایه در قالب قوانین و مقررات مشخصی، از صاحبان پول و سرمایه به سمت متقاضیان جریان دارد. به بیان سادهتر به بازاری که در آن داراییهای مالی مانند سهام، سپردههای سرمایهگذاری، طرحهای بازنشستگی، انواع بیمه نامهها و اوراق بهادار معامله میشود، بازار مالی گفته میشود که نقش یک واسطه بین خریداران و فروشندگان را ایفا میکند.
در واقع این بازارها شرایطی را فراهم میکنند تا افراد بتوانند اوراق بهادار خود را به فروش برسانند و یا در ازای پرداخت پول، صاحب قسمتی از سهام یک شرکت شوند و تیم آسانبورس تصمیم دارد تا در راستای آموزش بورس به توضیح جامع مفهوم فوق بپردازد.
کاربرد بازارهای مالی
بازارهای مالی پویا، منافع بسیار زیادی را برای نظامهای اقتصادی فراهم میکنند که مهمترین آنها عبارتند از:
- تجمیع منابع خرد و تخصیص آنها به سرمایهگذاران
- کمک به کشف قیمت منابع به صورت غیر دستوری
- تقویت نقدشوندگی در نظامهای مالی
- ایجاد ارتباط مشخص بین ریسک و بازده
- هدایت نقدینگی به مسیری درست و جلوگیری از رشد بازارهای ناسالم
- بهبود شفافیت در فعالیتهای اقتصادی
- کمک به اعمال سیاستهای پولی و مالی بانک مرکزی و دولت
انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی بر اساس حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری در چهار دستهی مختلف طبقهبندی میشوند:
بازارهای مالی بر اساس حق مالی
بازارهای مالی بر اساس حق مالی به دو دستهی بازار بدهی و بازار سهام تقسیم میشوند:
بازار بدهی (Debt Market)
به بازاری که در آن ابزارهای بدهی مختلفی مانند اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه دولتی و اوراق مشارکت معامله میشود، بازار بدهی میگویند. این اوراق ممکن است متعلق به شرکتها، دولتها، بانکها، شهرداریها و سایر سازمانها باشد.
بازار سهام (Stock Market)
به بازاری که در آن سهام از طریق بازارهای منسجم و قانونمند مانند بورس؛ توزیع و مبادله میشود، بازار سهام یا به اصطلاح بازار بورس گفته میشود. این بازار یکی از حساسترین حوزههای اقتصاد است، زیرا به شرکتها این امکان را میدهد که از طریق توزیع بخشی از مالیکت خود به سرمایهگذاران، سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند.
بازارهای مالی بر اساس سررسید ابزار مورد معامله
بازارها بر اساس سررسید ابزار مورد معامله به دو دستهی بازار پول و سرمایه تقسیم میشوند:
بازار پول (Money Market)
به بازاری که در آن اوراق بهادار با سررسیدی کمتر از یک سال معامله میشوند و نرخ بهره متناسب با مدت زمان نگهداری اوراق تعیین میشود، بازار پول میگویند. سرعت نقدشوندگی بالا، ریسک عدم پرداخت پایین و کمتر بودن نرخ بهره نسبت به سایر بازارها، از جمله فاکتورهای مثبت در بازار پول میباشد.
بازار سرمایه (Capital Market)
به بازاری که خرید و فروش داراییهای مالی با سررسید بیش از یک سال یا بدون سررسید در آن انجام میشود، بازار سرمایه میگویند. بطور کلی این بازار فرایند هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را تسهیل میکند و خود به دو بازار اولیه و ثانویه تقسیم میشود:
- بازار اولیه: به بازاری که تشکیل سرمایه در آن اتفاق میافتد و اوراق بهادار برای اولین بار در آن عرضه و مبادله میشوند، بازار اولیه میگویند.
- بازار ثانویه: بازار ثانویه این امکان را فراهم میکند تا اوراقی که برای اولین بار در بازار اولیه عرضه شدند، دوباره قابلیت معامله داشته بازار سهام خارجی چیست؟ بازار سهام خارجی چیست؟ باشند و صاحبان این اوراق نگرانی از جهت خرید یا فروش آنها نداشته باشند.
بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانونمندی
بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانونمندی به چهار دستهی بازارهای رسمی، بازارهای خارج از بورس، بازار سوم و بازار چهارم تقسیم میشوند:
بازارهای رسمی
بورس اوراق بهادار یکی از بازارهای رسمی سازمانیافته است که قوانین و شرایط سختگیرانهای را برای پذیرش شرکتها اعمال میکند؛ در واقع شرکتها ابتدا از لحاظ میزان نقدینگی، شفافیت اطلاعات و ترازهای مالی مورد بررسی قرار میگیرند و سپس در این بازار پذیرفته میشوند.
بازار خارج از بورس
به بازاری که اوراق بهادار شرکتهای پذیرفته نشده در بورس در آن معامله میشود، بازار خارج از بورس یا بازار مبتنی بر چانهزنی میگویند. این بازار دارای مکان فیزیکی جهت معامله نیست و شرایط آسانتری را برای پذیرش شرکتها در نظر گرفته است.
بازار سوم
معمولاً سازمانها و موسسات بزرگ سرمایهگذاری به دلیل حق کمیسیون و کارمزد کمتری که در بازار سوم وجود دارد، مشغول به فعالیت در این بازار هستند.
بازار چهارم
شرکتها و سازمانهایی در این بازار فعال هستند که قصد انجام معاملات عمده و بلوکی را دارند. این شرکتها برای اینکه در معاملات خود کارمزدی پرداخت نکنند، معمولاً به صورت مستقیم و بدون دخالت کارگزار وارد معامله میشوند.
بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری
بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری به دو دستهی بازار آتی و بازار نقدی تقسیم میشوند:
بازار آتی (Future Market)
به بازاری که در آن اوراق مشتقه معامله میشود، بازار آتی یا بازار اوراق مشتقه نام دارد. اوراق مشتقه، قراردادی است که بر اساس آن صاحب اوراق موظف یا مختار است که در تاریخ مشخصی در آینده، یک دارایی را بخرد یا بفروشد.
بازار نقدی (Spot Market)
به بازاری که برای انجام فوری معاملات شامل خرید و فروش کالاها و اوراق بهادار تشکیل شدهاست، بازار نقدی میگویند. بازار نقدی در نقطهی مقابل بازار آتی قرار دارد و از آنجا که معاملات این بازار در نقطهای از زمان انجام میشود، به آن بازار نقطهای نیز میگویند.
شاخص بورس ۲ هزار واحد رشد کرد
شاخص بورس در جریان معاملات امروز بازار سرمایه با رشد ۲هزار واحدی روبرو شد.
در جریان دادوستدهای امروز بازار سرمایه بیش از 4میلیارد و 396میلیون سهم و حقتقدم بهارزشی بالغ بر 3هزار و 353میلیارد تومان در بیش از 236هزار نوبت مورد دادوستد قرار گرفت و شاخص بورس با رشد 2هزار و 868واحدی در ارتفاع یکمیلیون و 316هزار و 720واحد قرار گرفت.
بیشترین اثر مثبت بر دماسنج بازار سهام در روز جاری به نام نمادهای معاملاتی شرکتهای پالایش نفت اصفهان، پالایش نفت بندرعباس ایران خودرو شد و در مقابل شرکتهای فجر انرژی خلیج فارس، معدنی و صنعتی گل گهر و صنایع پتروشیمی خلیج فارس با افت خود مانع افزایش بیشتر نماگر بازار سهام شدند.
بر اساس این گزارش، در بازارهای فرابورس ایران هم با معامله 2میلیارد و 733میلیون ورقه بهارزش 4هزار و 880میلیارد تومان در 133هزار نوبت، شاخص فرابورس (آیفکس) 42واحد رشد کرد و در ارتفاع 17هزار و 962واحد قرار گرفت.
در این بازار هم امروز بیشترین اثر مثبت بر شاخص فرابورس به نام نمادهای معاملاتی پالایش نفت لاوان، پالایش نفت شیراز و صنعتی مینو شد و در مقابل شرکتهای مجتمع صنعتی آهن و فولاد غدیر ایرانیان، بیمه پاسارگاد و پلیمر آریا ساسول بیشترین اثر منفی را بر این شاخص به نام خود ثبت کردند.
بورس چیست؟ انواع بازار بورس در ایران
در کشور ما یکی از محوریترین مفاهیمی که برای موفقیت در بازار سرمایه باید با آن آشنا شوید، ابتداییترین مفهوم این بازار است. یعنی بورس چیست؟ در این مقاله با بررسی انواع بازارهای بورس در ایران، برخی از مفاهیم اولیه بورسی، ارکان و نهادهای بورسی و وب سایتهای مهم بورسی به این سوال پاسخ خواهیم داد. همراه ما باشید.
ویدئو صفر تا صد بورس!
بورس چیست؟
در سادهترین تعریف بورس بازاری است که در آن داراییهای واقعی و مالی تعیین قیمت و خرید و فروش میشوند.
کارکردهای اصلی این بازار را میتوان به صورت خلاصه اینگونه بیان کرد:
- مدیریت انتقال ریسک
- شفافیت بازار
- کشف قیمت
- ایجاد بازار رقابتی
- جمعآوری سرمایهها و پساندازهای کوچک برای تامین سرمایه مورد نیاز برای فعالیتهای اقتصادی
انواع بازار بورس در ایران
بازار بورس در ایران به ۴ دسته بورس کالا، بورس اوراق بهادار، بورس انرژی و فرابورس تقسیم میشود. در هر یک از این بازارها، شرکتهای مختلفی حضور دارند و کالاهای متفاوتی نیز مورد معامله قرار میگیرند.
بورس کالا
بورس کالا بازاری است که در آن کالاهای مختلف به ویژه مواد خام و مواد اولیه مانند فلزات، نفت، گندم و … مورد معامله قرار میگیرند. علاقهمندان به حضور در این بازار باید حتما کد بورس کالا دریافت کنند که با کد بورسی متفاوت است.
بورس اوراق بهادار
در بورس اوراق بهادار داراییهایی مانند سهام، اوراق مشارکت و …. معامله میشوند. بورس اوراق بهادار ایران خود به دو بازار اول و دوم تقسیم میشود که شرایط پذیرش شرکتها در هر یک از این دو بازار و همچنین تابلوی اصلی و فرعی بازار اول با یکدیگر متفاوت است.
بورس انرژی
بورس انرژی بازاری است که در آن معاملات حاملهای انرژی مانند نفت و گاز و اوراق بهادار مبتنی بر آنها انجام میشود.
فرابورس
فرابورس بازاری است با ساختاری مشابه با بازار بورس با این تفاوت که شرایط پذیرش و فعالیت در این بازار سادهتر از بورس است. شرکتهایی که شرایط ورود به بازار بورس را ندارند، معمولا سهامشان را در بازار فرابورس عرضه میکنند.
مفاهیم اولیه بورس و سرمایه گذاری
یکی از مهمترین عوامل در کسب بازدهی مناسب از بازار سرمایه و موفقیت در بورس، داشتن شناخت و آگاهی کافی از این بازار است. شناخت نسبت به بورس، مبانی سرمایه گذاری موفق در این بازار و ابزارهای مختلفی که میتوانند فعالان این بازار را برای کسب سود و رسیدن به اهدافشان از سرمایهگذاری یاری کنند.
آشنایی با مفاهیم اولیه بورسی از جمله این موارد است که آشنایی با آنها برای کسانی که برای اولین بار قصد ورود به بازار سرمایه رادارند، ضروری است. در زیر به اختصار برخی از این مفاهیم را توضیح میدهیم.
کد بورسی
همه کاربران بازار سرمایه برای حضور در این بازار و خرید و فروش سهام باید کد بورسی داشته باشند. شناسه منحصر به فردی که از ترکیب سه حرف اول نام خانوادگی افراد و ۵ عدد به صورت تصادفی تشکیل شده است و تنها یکبار برای هر سرمایهگذار صادر میشود.
نماد معاملاتی
برای تسهیل معاملات و سرعت بخشیدن به فرآیند خرید و فروش سهام در بورس، برای هر یک از شرکتهای حاضر در این بازار یک نماد معاملاتی در نظر گرفته شده است که از نام شرکت و صنعتی که شرکت در آن فعالیت میکند، گرفته شده است.
شاخص بورس
شاخص بورس کمیتی است که وضعیت کلی بازار بورس و تغییرات ایجاد شده در این بازار در بازههای زمانی مختلف را نشان میدهد. در بورس شاخصهای مختلفی وجود دارد که هر یک به بررسی جنبههایی از تغییرات این بازار میپردازند. از جمله این شاخصها میتوان به شاخص کل قیمت، شاخص بازده نقدی، شاخص ۵۰ شرکت فعالتر، شاخص هموزن و … اشاره کرد.
کارگزار ناظر
در بازار بورس ایران خرید و فروش سهام و انجام معاملات با واسطه کارگزاریها یا همان کارگزار ناظر انجام میشود. انتخاب کارگزار ناظر یکی از اولین قدمها برای فعالیت در بورس و انجام معاملات در این بازار به شمار میرود.
صندوق سرمایهگذاری
در بازار بورس ابزارهای مختلفی برای سرمایهگذاری تعبیه شدهاند که از جمله آنها میتوان به صندوقهای مشترک سرمایهگذاری اشاره کرد. این صندوقها یکی از روشهای سرمایهگذاری غیرمستقیم در بورس به شمار میروند و با بهرهگیری از نیروهای متخصص و حرفهای در زمینه بورس و بازارهای مالی، به مدیریت دارایی سرمایهگذاران خود در این بازار میپردازند.
صندوق های سرمایه گذاری انواع مختلفی دارند که از جمله آنها میتوان به صندوقهای با درآمد ثابت، صندوقهای سهامی و صندوقهای سرمایهگذاری مختلط اشاره کرد.بازار سهام خارجی چیست؟
ارکان و نهادهای بورسی
در ادامه به معرفی برخی از مهمترین ارکانها و نهادهای بازار سرمایه در ایران میپردازیم. همچنان همراه ما باشید.
شورای عالی بورس
شورای عالی بورس، بالاترین رکن بورس اوراق بهادار است و مهمترین وظیفه آن تصویب سیاستهای کلان و خط مشیهای بازار و همچنین اعمال نظارت بر اجرای قانون بازار بورس اوراق بهادار است.
اعضای شورای بورس عبارتند از: وزیر امور اقتصاد و دارایی در سمت رئیس شورا، وزیر بازرگانی، رئیس بانک مرکزی، روسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در سمت دبیر شورا و سخنگوی سازمان، ۳ نفر خبره مالی از بخش خصوصی با مشورت تشکلهای حرفهای بازار به پیشنهاد وزیر امور اقتصاد و دارایی و تصویب هیئت وزیران، یک نفر خبره از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذیربط و تصویب هیئت وزیران برای هر بورس کالا.
سازمان بورس و اوراق بهادار
سازمان بورس و اوراق بهادار یک موسسه عمومی غیر دولتی است که شخصیت حقوقی و مالی مستقلی دارد. این سازمان توسط یک هیئت مدیره ۵ نفره از کارشناسان بخش غیردولتی که دارای حسن شهرت و تجربه در رشتههای مالی هستند و با پیشنهاد رئیس شورای عالی بورس و تصویب این شورا تعیین میشوند، اداره میشود.
از جمله اهداف ایجاد سازمان بورس و اوراق بهادار، تدوین قوانین و مقررات و نظارت بر اجرای آنها زیر نظر شورای عالی بورس است.
بورس اوراق بهادار تهران
بورس اوراق بهادار تهران یکی دیگر از ارکان مهم بازار سرمایه ایران است. این نهاد یک شرکت سهامی عام انتفاعی است که عملیات اجرایی بورس اوراق بهادار بر عهده آن قرار دارد. ایجاد بازاری منصفانه، کارآ و شفاف با ابزارهای متنوع از مهمترین ماموریتهای این سازمان به شمار میرود.
تشکیل، سازماندهی و اداره بازار اوراق بهادار، پذیرش اوراق بهادار، وضع و اجرای ضوابط حرفهای و انضباطی برای اعضا و نظارت بر فعالیت آنها و نظارت بر حسن انجام معاملات اوراق بهادار از جمله وظایف بورس اوراق بهادار تهران است.
شرکت مدیریت فناوری بورس تهران
وب سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی TSETMC.com یکی از پرطرفدارترین و کاربردیترین وبسایتها در میان فعالان بازار سرمایه است. اصلیترین وظیفه این شرکت، راهبری عملیاتی و فنی سامانه رایانهای بورس است. نام وب سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران در میان پربازدیدترین وب سایتهای ایرانی در سایت الکسا نیز دیده میشود.
شرکت سپردهگذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه
شرکت سپردهگذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه یا به اختصار سمات، یکی دیگر از نهادهای مهم بازار سرمایه است که امور مربوط به ثبت، نگهداری، انتقال، مالکیت اوراق بهادار و تسویه وجوه معاملات را برعهده دارد. این نهاد زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت میکند.
شرکتهای سرمایهگذاری
شرکتهای سرمایهگذاری از دیگر نهادهای مالی مهم و کلیدی بازار سرمایه هستند که با بهرهگیری از نیروهای متخصص و حرفهای، به مدیریت دارایی افرادی مشغول هستند که نمیخواهند به صورت مستقیم به خرید و فروش سهام و انجام معاملات در بازار بورس بپردازند. وظیفه این شرکتها، سرمایهگذاری وجوه جمعآوری شده از مشتریان در ترکیبی از اوراق بهادار مختلف است.
صندوقهای سرمایهگذاری
از دیگر نهادهای مهم و کلیدی بازار سرمایه، صندوقهای سرمایهگذاری هستند بازار سهام خارجی چیست؟ که بنا بر تعریف ماده ۱ بند ۲۰ قانون بازار اوراق بهادار، نهادهای مالی هستند که فعالیت اصلی آنها سرمایهگذاری در اوراق بهادار است و مالکین واحدهای آن نیز نسبت به سود و زیان صندوق شریک هستند. وجوه دریافتی از سرمایهگذاران در این صندوقها در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار و سایر داراییها سرمایهگذاری میشود.
صندوقهای سرمایهگذاری، به ویژه برای کسانی که دانش کافی از بازار سرمایه ندارند یا نمیتوانند اتفاقات این بازار را پیگیری کنند، گزینهای بسیار خوب برای ورود به بورس و سرمایهگذاری در این بازار به شمار میروند.
معرفی سایت های کاربردی برای فعالان بازار بورس
یکی از مهمترین سوالات فعالان بازار سرمایه به ویژه در ابتدای ورود به این بازار این است که اطلاعات مورد نیاز برای تحلیل بازار سرمایه را از چه منبعی به دست آورند. در ادامه مطلب به این سوال پاسخ میدهیم و برخی از وب سایتهای پرطرفدار و کاربردی برای کسب اطلاعات بورسی را به شما معرفی میکنیم.
۱/ سایت مدیریت فناوری بورس تهران
وب سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی www.tsetmc.com همانگونه که پیش از این هم گفتیم یکی از جامعترین و کاربردیترین وب سایتهایی است که اطلاعات بسیار خوبی درباره نمادهای معاملاتی مختلف در آن ارائه شده است.
در این وب سایت میتوانید آمار و نمودارهای مربوط به معاملات روزانه سهام، وضعیت بازارهای مختلف بورس، صندوقهای سرمایهگذاری و … را مشاهده کنید و از این اطلاعات برای تحلیل بهتر بازار سرمایه و انتخاب سهام مناسب برای انجام معاملات در این بازار استفاده کنید.
۲/ سایت کدال
سامانه جامع اطلاعرسانی ناشران یا کدال به نشانی www.codal.ir یکی دیگر از وب سایتهای پرکاربرد بازار سرمایه است که اطلاعات و گزارشات مالی شرکتهای بورسی در این وب سایت جمعآوری و منتشر میشود.
۳/ سایت فیپیران
مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران یا فیپیران به نشانی www.fipiran.com از دیگر سایتهایی است که در آن اطلاعات مختلفی از بازار سرمایه ارائه شده است.از جمله این اطلاعات میتوان به وضعیت معاملات سهام در بورس، شاخصهای مختلف این بازار و البته اطلاعات جامع و بسیار خوبی درباره صندوقهای سرمایهگذاری اشاره کرد.
۴/ سایت sena.ir (خبرگزاری بازار سرمایه ایران)
این وبسایت پایگاه خبری بازار سرمایه است و جایگاه بالایی در میان سایتهایی که اخبار بازار را پوشش میدهند، دارد. همانطور که بالاتر اشاره کردیم، فعالیت در بازار سرمایه به اخبار و اطلاعات گره خورده است. سنا اخبار و جریان اطلاعرسانی در بازار سرمایه را پوشش میدهد.
۵/ سایت seo.ir (وبسایت سازمان بورس و اوراق بهادار)
یکی از منابع مهم کسب اطلاعات پیرامون بازار سرمایه، سایت سازمان بورس و اوراق بهادار است. اطلاعاتی که در این سایت منتشر میشود شامل برنامههای آموزشی سازمان بورس، معرفی نهادهای فعال، معرفی و اطلاعات تماس سازمانهای فعال در بازار سرمایه، قوانین و مقررات، آییننامهها و … اطلاعاتی از این دست هستند.
۶/ سایت ifb.ir (وبسایت فرابورس ایران)
دومین شرکتی که زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت میکند، فرابورس است. در این بازار نیز مانند بازار بورس، اوراق بهادار معامله میشود. پس به همین منوال، اطلاعات آن برای سرمایهگذاران اهمیت بالایی دارد. در سایت فرابورس اطلاعات شرکتهای فعالی در این بازار، قوانین و مقررات، آییننامه بازارهای مختلف فرابورس، اطلاعات نمادها و … اطلاعاتی از این دست منتشر میشود.
۷/ سایت ime.co.ir (بورس کالای ایران)
سومین بازار بورس کشور، بورس کالا است که در آن انواع مختلفی از کالاها معامله میشود. اطلاعات مربوط به عرضه کالاهای جدید، محدودیتهای خرید، آمار معاملات، قوانین و مقررات و … در این وبسایت منتشر میشود.
سخن آخر
بورس بازار جذاب و هیجانانگیز است که در عین سودآور بودن ریسک کاهش سرمایه نیز در آن وجود دارد. بازاری که اگر اطلاعات خوبی از آن داشته باشید و با شناخت وارد آن شوید، میتوانید سود خوبی از آن به دست آورید. در این مطلب سعی کردیم در یک نگاه این بازار را بررسی کنیم و به شما بگوییم که بورس چیست و چگونه در بورس سرمایهگذاری کنیم؟ راهنمای کامل سرمایه گذاری در بورس برای تازه واردان، که میتواند شروعی برای آشنایی با این بازار و نحوه سرمایهگذاری در آن باشد. برای آشنایی بیشتر با بازار بورس و مبانی سرمایهگذاری موفق در این بازار، دورههای آموزش بورس آگاه را فراموش نکنید.
دیدگاه شما